Towaroznawcze i ekologiczne aspekty produkcji freonów

Prowadzone systematycznie pomiary ozonu stratosferycznego wskazują na systematyczny jego ubytek w atmosferze. Ubytek ozonu wpływa na zmiany klimatyczne na Ziemi oraz naraża biosferę na zwiększone dawki promieniowania ultrafioletowego. Obniżanie stężenia ozonu w atmosferze jest powodowane przez szereg związków chemicznych pochodzenia antropogenicznego, zwłaszcza freony i halony oraz niektóre chlorowcopochodne. W wyniku szeregu porozumień międzynarodowych, począwszy od Protokołu Montrealskiego, zapoczątkowano działania mające na celu ochronę warstwy ozonowej. Do działań tych należą: ograniczenia produkcji i stosowania niektórych związków niszczących warstwę ozonową (ODS - ozone depleting substances) oraz poszukiwanie bezpiecznych zamienników związków stosowanych do tej pory. Szczególne znaczenie w grupie ODS miały freony, jako związki bardzo użyteczne, o dużym znaczeniu w technice i gospodarce, ale jednocześnie intensywnie niszczące warstwę ozonową Ziemi. W niniejszym opracowaniu przedstawiono najważniejsze właściwości użytkowe freonów CFC i HCFC, ich zastosowanie i nazewnictwo. Opisano także ich wpływ i mechanizm działania na warstwę ozonową naszej planety i przedstawiono zamienniki najszerzej stosowanych freonów.

A systematic monitoring of the stratospheric ozone level shows its gradual depletion in the atmosphere. Ozone depletion has an impact on the climate change as well as exposure of the biosphere to increased doses of the UV radiation. Reduction of ozone concentration in the atmosphere is caused by a number of man-made chemical compounds, especially freones and halones as well as some halogen derivatives. As a result of a number of international agreements including the Montreal Protocol, actions were initiated to protect the ozone layer. These efforts include reduction of production and use of some compounds destructive for the ozone layer - the ODS - ozone depleting substances and the search for their safe substitutes. Freones as compounds of multiple applications and high importance in technology and economy on one hand and an intensively destructive impact on the Earth's ozone coat played a special role among ODS. The paper presents the most important utility properties of freones CFC and HCFC, their applications and terminology. Their impact and mechanism of affecting the ozone layer have been presented together with the substitutes of the most frequently used freones.