Kolekcja zachowawcza tradycyjnych odmian drzew owocowych w Śląskim Ogrodzie Botanicznym

Uprawa drzew owocowych towarzyszy człowiekowi od neolitu określanego jako początek rolnictwa. Postępy w dziedzinie sadownictwa następowały wraz z rozwojem cywilizacji czego efektem jest wyhodowanie wielu nowych odmian. Obecnie cześć starych tradycyjnych odmian o mniejszej wartości produkcyjnej jest gwałtownie wypierana z upraw. Jednak okazuje się, że wiele tych odmian wykazuje inne wartości, jak np. na dużą odporność na różne patogeny oraz na klimatyczne zmiany środowiska. Czynione są starania mające na celu zgromadzenie jak największej liczby starych, nie komercyjnych już odmian drzew w sadach prowadzonych w sposób tradycyjny. Doskonałym miejscem do zakładania sadów metodą ex situ są ogrody botaniczne, których celem miedzy innymi jest ochrona zasobów genowych. Prowadzenie kolekcji tradycyjnych odmian stwarza możliwości do wykorzystania ich w przyszłości poprzez wprowadzenie badań technikami molekularnymi. Na terenie Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie znajduje się kolekcja sadownicza tradycyjnych odmian drzew owocowych na łącznym obszarze wynoszącym 2,38 ha. Sady te są prowadzone w sposób ekologiczny z użyciem wyłącznie naturalnych środków ochrony roślin oraz nawozów naturalnych. Ponadto na terenie kolekcji odbywają się warsztaty i szkolenia z zakresu sadownictwa, do których prowadzenia zapraszani są specjaliści z instytutów sadowniczych. W przyszłości planuje się rozbudowę kolekcji na nowych miejscach, utworzenie szczegółowej inwentaryzacji drzew rosnących w Ogrodzie oraz pozyskanie kolejnych ginących już odmian tradycyjnych ze starych sadów przydomowych, organizując ekspedycje terenowe.

Cultivation of fruit trees has been accompanying the humans since neolith times recognized as the beginnings of agriculture. Advancements in fruit growing occurred together with the development of civilization resulting in the cultivation of many new varieties. Presently, some of the traditional varieties of a lower production value have been rapidly eliminated from cultivation. However, they apparently show other qualities e.g. high resistance to different pathogens or climatic changes of the environment. Efforts have been made to collect as many as possible of the no longer commercially available varieties in orchards managed in a traditional way. Botanical gardens are a perfect place to establish orchards by ex-situ method as they are aimed at protection of the gene resources. Growing a collection of traditional varieties creates possibilities for their use in the future by introduction of molecular techniques based research. A collection of traditional fruit–trees has been cultivated in the Silesian Botanical Garden in Mokołów in an area of 2,38 ha. The orchards are grown using environmentally friendly farming methods and applying exclusively natural plant protection means and fertilizers. Workshops and training courses are organized in the orchards for the audience of experts from pomology institutes e.g. The Research Institute of Pomology and Floriculture from Skierniewice and the Silesian Center of Agricultural Consultancy in Częstochowa – Mikołów Division. Plans are made extend the collection into new areas, development of a detailed inventory of the trees grown in the Garden and obtaining new examples of diminishing traditional fruit tree varieties from old orchards in home gardens identified during site expeditions.