Myślenie filmem, czyli korekta paradygmatu romantycznego

Artykuł stanowi recenzję książki Krzysztofa Kopczyńskiego zatytułowanej Paradygmat polskiego romantyzmu w uniwersum filmowym (2021). Celem publikacji jest ponowne, aktualizujące odczytanie polskiego paradygmatu romantycznego unikające jego redukcji do wymiaru patriotyczno-narodowego. Autor książki szuka inspiracji w romantyzmie europejskim, by pochylić się nad zagadnieniami właściwymi dla romantyzmu wysokiego, które dotyczą kwestii poznania, wiodącej roli sztuki, indywidualizmu, filozofii egzystencji, epistemologii i historiozofii. Następnie przedstawia stanowiska ujmujące sztukę filmową jako narzędzie wypowiedzi filozoficznej, przytaczając koncepcje m. in Gilles’a Deleuze’a, Stanleya Cavella, Roberta Sinnerbrinka czy Daniela Framptona. Badacze ci stają się rzecznikami tezy, że film jest zdolny do uprawiania refleksji w sposób zbliżony do rozważań filozofów. Idąc za tą tezą, Kopczyński za punkt wyjścia przyjmuje bogactwo myślowe ukrytej części paradygmatu romantycznego, co pozwala mu wniknąć w przesłanie analizowanych filmów, a także wskazać, że kino może prowadzić do przekształcenia wspomnianego wzorca i zmiany jego roli w kulturze.

The article is a review of Krzysztof Kopczyński’s book Paradygmat polskiego romantyzmu w uniwersum filmowym [The Paradigm of Polish Romanticism in the World of Film] (2021). The work aims to offer an updated reading of the Polish Romantic paradigm, avoiding its reduction to patriotic and national dimensions. The author seeks inspiration in European Romanticism in order to inquire into typical issues of High Romanticism, which concern the questions of cognition, the leading role of art, individualism, the philosophy of existence, epistemology, and the philosophy of history. He then presents theoretical positions that view film art as a mode of philosophical expression, citing concepts proposed by Gilles Deleuze, Stanley Cavell, Robert Sinnerbrink, Daniel Frampton, and others. These authors become advocates of the proposition that film can be a means of reflection in a manner akin to the work of philosophers. Following this argument, Kopczyński starts from the abundance of thought contained in the Romantic paradigm’s hidden part, which allows him to penetrate the meaning of the analysed films as well as indicate that cinema can transform this pattern and changing its role in culture.