Historyczne uwarunkowania tworzenia systemów kolejowych na świecie (4). Sieci kolejowe w apogeum rozwoju a rola państwa

Artykuł, czwarty w cyklu dotyczącym odziedziczonym sieciom kolejowym, obrazuje kształtowanie ich w późniejszych fazach rozwoju kolejnictwa. Budowano wówczas linie w koloniach lub – wyjątkowo – w niepodległych krajach zamorskich, często ogromnym kosztem społecznym. W samej Europie zaś wciąż dogęszczano sieć, ale też próbowano koordynować i racjonalizować funkcjonowanie kolei w zmieniających się warunkach w XX w. W tym celu coraz aktywniejsze były rządy, doprowadzając prędzej czy później do jej nacjonalizacji. Wbrew panującym stereotypom, XX wiek nie był jednak wyłącznie epoką regresu kolei. W przypadku wielu krajów wręcz przeciwnie - był okresem zagęszczania sieci, a nawet jej powstania (Chiny, Korea, Maroko). Ale nawet w krajach rozwiniętego Zachodu kolej dotknięta z jednej strony XX-wiecznymi kasacjami linii, a z drugiej modernizacją przełomu XX i XXI w., mimo że oddała samochodom większość przewozów, potrafi w ich wielkości osiągać historyczne maksima. Współczesny obraz sieci kolejowych jest jednak niejednoznaczny i niejednakowy. Obok wielu regionów Europy, gdzie wciąż jest ona gęsta i intensywnie eksploatowana, istnieją zaludnione obszary świata, które są niemal całkowicie ich pozbawione. Jeszcze gdzie indziej nawet radykalna modernizacja nie kształtuje równie gęstej sieci dalekiej i lokalnej, jak to się stało sto lat temu.

This article, fourth in a series on inherited railway networks, describes their development at later stages of their development. At that time lines were built in colonies or, exceptionally, in independent overseas countries, often at great social cost. In Europe itself the network was kept being densified, but also trials were attempted to coordinate and rationalize the performance of railway in the changing circumstances of the 20th century. To achieve this, governments appeared more and more active, with nationalisation taking place sooner or later. Contrary to stereotypes, the 20th century was not only the epoque of network contraction. In case of many countries it was the time of densification or, even, its emergence (China, Korea, Morocco). But even in the developed West the railway network, on one hand battered with 20th century mass contraction, on the other fortified with turn of the 21st century modernisation, despite having lost the bulk of transport work to roads, can achieve historic maximums in passenger traffic. Nevertheless, the current picture of rail networks is ambiguous and diverse. Apart of many European regions where they are still dense and extensively operated, there are heavily inhabited parts of the world where the network is almost totally inexistent. Elsewhere even radical modernisation does not form the local and long-distance network as dense as it happened a hundred years ago.