Král proti střelci (Václav II. a Vladislav Lokýtek). Nerovná hra na šachovnici přelomu 13. a 14. století

W latach 1290‒1305 król czeski Wacław II podjął kroki polityczne i militarne w celu zdobycia rozdrobnionych wówczas ziem polskich. Można powiedzieć, że się udało; w 1291 roku został księciem krakowskim i sandomierskim, a rolę odegrały tu skłonności szlachty małopolskiej i rezygnacja Przemysła Wielkopolskiego z jego roszczeń do ziem. Jednak fundamentalnym przeciwnikiem króla czeskiego stał się członek mazowieckiej gałęzi rodu Piastów Władysław Łokietek, który trzymał w swoich rękach Sandomierz, a także nabył kilka zamków na ziemi krakowskiej. Efektem czeskiej wyprawy wojskowej do Sieradza jesienią 1292 r. była rezygnacja Łokietka z ziemi krakowskiej i sandomierskiej oraz obietnica posłuszeństwa królowi czeskiemu. Ale czy Łokietek zamierzał dotrzymać przysięgi, jest więcej niż wątpliwe. Po śmierci króla Przemysła Wielkopolskiego Łokietek uzgodnił z Henrykiem Głogowskim podział władzy w Wielkopolsce. Kolejny akt relacji z królem czeskim miał miejsce jesienią 1297 r., kiedy Łokietek zrzekł się praw do ziemi krakowskiej i sandomierskiej w Sieradzu na podstawie nacisków wojskowych i dyplomatycznych 18 listopada 1297 r., ale za sumę 5 tysięcy hrywny srebrnej wagi krakowskiej. Pod dalszym naciskiem wystawił w Klęce akt 23 sierpnia 1299 r., w którym zobowiązał się do dymisji w Pradze na rzecz Wielkopolski, Poznania, Pomorza, ziemi łęczyckiej, kujawskiej i sieradzkiej oraz przyjęcia ich z powrotem z rąk króla jako lenno, odbierając przysięgę wierności i hołdu (homagium). W 1300 r. Wacław w Gnieźnie został koronowany na króla Polski przez arcybiskupa Świnkę. W koronacji tej wzięło udział wielu książąt piastowskich, Łokietek znalazł się w defensywie, a następnie na zesłaniu. Dopiero po klęsce Czechów na Węgrzech i najeździe rzymskiego króla Albrechta Habsburskiego na Czechy w 1304 r. Łokietek zaatakował z pomocą Węgrów Sandomierszczyznę oraz ziemię krakowską i uzyskał poparcie rycerstwa obu tych ziem. Śmierć Wacława III w 1306 r. przedstawia epilog mocowania się Przemyślidów z niewysokim Piastem.

In 1290‒1305, King Wenceslaus II of Bohemia took political and military steps to seize the then fragmented Polish lands. One could say he succeeded: in 1291 he became the Duke of Cracow and Sandomierz, partly thanks to the leanings of Lesser Poland chivalric elite and Przemysł of Greater Poland‘s resignation from his claims to the lands. However, the one to become the principal opponent of the Bohemian king was a member of the Mazovian branch of the Piast dynasty, Władysław the Elbow- High, who held Sandomierz and acquired several castles in the Cracow territory. Bohemian military expedition to Sieradz in autumn 1292 resulted in Elbow-High giving up the lands of Cracow and Sandomierz and pledging obedience to the Bohemian king. Whether Elbow-High intended to keep his oath, however, is more than doubtful. After the death of King Przemysł of Greater Poland, the Elbow- high agreed with Henryk of Głogów on the division of power in Greater Poland. The next interaction with the Bohemian king took place in autumn 1297 in Sieradz, when Elbow-High renounced his rights to the Cracow and Sandomierz lands under military and diplomatic pressure on 18 November 1297, but in return demanded the sum of 5,000 Cracow marks of silver. Under further pressure, on 23 August 1299 in Klęka, he issued a deed in which he pledged to resign in Prague and hand over Greater Poland, Poznań, Pomerania, the lands of Łęczyca, Cuiavia, and Sieradz, and to accept them back from the king as fiefs, upon an oath of allegiance and homage (homagium). In 1300 Wenceslaus was crowned king of Poland by Archbishop Świnka in Gniezno. Many of the Piast dukes took part in this coronation; Elbow- High found himself on the defensive and then in exile. Only after the defeat of the Czechs in Hungary and the invasion of Bohemia by the Roman king Albrecht Habsburg in 1304 did the Elbow-High attack the Sandomierz and Cracow lands with the help of the Hungarians, and gained the support of the knights of both lands. The death of Wenceslaus III in 1306 represents the epilogue of the Přemyslids‘ struggle against the short Piast.