Kolej a rozwój przestrzenny Krakowa

Kolej już od chwili otwarcia linii krakowskiej w połowie XIX wieku stała się istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój przestrzenny miasta. Artykuł omawia poszczególne fazy i obszary oddziaływania kolei: plan Krakowskiego Zespołu Miejskiego z lat 60. XX wieku, w którym proponowano zintegrowany z siecią tras kolejowych „rusztowy” układ przestrzenny, koncepcję rozwoju nowego centrum Krakowa w powiązaniu z dworcem kolejowym (lata 60.), a także późniejszy rozwój Krakowskiego Centrum Komunikacyjnego w latach 80. Wskazuje na pozytywne oddziaływanie inwestycji KCK na otaczający obszar śródmieścia. Artykuł prezentuje ideę rozwoju miasta w oparciu o układ tras kolei aglomeracyjnej (SKA) prezentowaną we wstępnej fazie opracowania planu miasta (2012 rok). Rysuje wreszcie hipotetyczną wizję Krakowa przyszłości jako „miasta regionalnego”, gdzie rozwój intensywnie zainwestowanych obszarów w zasięgu stacji kolei aglomeracyjnej – w oparciu o ideę ”Transit Oriented Development” (rozumianą jako rozwój lub planowanie skoncentrowane na optymalnym wykorzystaniu dostępności transportu zbiorowego, szczególnie o dużej zdolności przewozowej) - mógłby stać się alternatywą dla postępującego zjawiska „rozlewania się” zabudowy miejskiej.

Rail transport has become an important factor in development of the city since opening of the Krakow line in the 19th century. The article presents various stages and areas of urban development influenced by railway system: Krakow Agglomeration Plan from the 1960s integrating railway network with urban structure, the concept for the new City Center around railway station (1960s) and later, development of the Krakow Transportation Center in the 1980s. It argues that the center (KCK) has significantly contributed to improvement of urban quality of the surrounding inner city. Development of the city based on rail rapid transit was proposed in the early concepts for Krakow planning scheme in 2012. The article outlines future hypothetical scenarios for Krakow as the Regional City where development of densely built-up areas around rail rapid transit could present an alternative to increasingly progressing urban sprawl.