Muzyka sceniczna Edvarda Griega do „Peera Gynta” w perspektywie historycznoteatralnej

Artykuł zestawia ze sobą wybrane narracje historycznoteatralne i historycznomuzyczne interpretujące rolę muzyki scenicznej op. 23 Edvarda Griega, stworzonej na potrzeby prapremiery Peera Gynta Henrika Ibsena (1876), w recepcji tego utworu i ustanawianiu jego znaczenia. W pierwszej części przedstawiono współpracę amatorskich i profesjonalnych środowisk muzycznych i teatralnych, które tworzyły norweski teatr jako miejsce konstruowania tożsamości narodowej, oraz wprzęgnięte w ten cel tradycje muzyczno-teatralne, ze szczególnym uwzględnieniem popularnego gatunku syngespill. Omówiono także muzyczne doświadczenia Ibsena zgromadzone w trakcie dziesięcioletniej pracy w teatrach w Bergen i w Christianii, które wpłynęły na jego oczekiwania wobec kompozytora. Druga część jest poświęcona formom współpracy Griega ze środowiskiem teatralnym w Christianii. W trzeciej części w centrum uwagi są istotne ogniwa procesu powstawania prapremierowej inscenizacji: list Ibsena do Griega jako świadectwo muzyczno teatralnej wyobraźni pisarza, list Griega do dyrygującego prawykonaniem Johana Hennuma jako dowód troski kompozytora o teatralne działanie muzyki, rola doświadczonego w inscenizowaniu utworów muzyczno-dramatycznych i oper reżysera Ludviga Josephsona jako autora całościowej koncepcji prapremiery, która miała przyciągnąć do teatru szeroką publiczność. W ostatniej części określono czynniki wpływające na performatywną otwartość i siłę oddziaływania muzyki do Peera Gynta stworzonej przez Griega w wielu wariantach i funkcjonującej od początku w rozmaitych kontekstach. Zestawienie historycznoteatralnych i historycznomuzycznych narracji przekonuje, że Peer Gynt Griega jako dzieło artystyczne, fenomen kulturowy i przedmiot refleksji naukowej stanowi materiał, który w nowym świetle mogą ukazać badania o charakterze interdyscyplinarnym. Uzupełnieniem artykułu jest aneks zawierający przekład omawianego w drugiej części listu Ibsena do Griega z 23 stycznia 1874 roku.

This article compares selected narratives from the fields of theatre and music history which interpret the role played by Edvard Grieg’s incidental music (Op. 23) for the world premiere of Henrik Ibsen’s Peer Gynt (1876) in the play’s reception and in establishing its importance. The first part deals with the collaboration between amateur and professional musical and theatrical circles that created Norwegian theatre as a place where national identity could be constructed, as well as the musical-theatrical traditions harnessed to that purpose, with particular focus on the popular syngespill genre. Also discussed is the musical experience that Ibsen accumulated over the ten years he spent working in the theatres of Bergen and Christiania, which influenced his expectations of Grieg. The second part is devoted to Grieg’s collaborations with the theatrical milieu in Christiania, while the third focuses on key aspects of the play’s premiere staging: a letter from Ibsen to Grieg attesting to the writer’s musical-theatrical imagination; a letter from Grieg to Johan Hennum, who conducted the first performance, as evidence of the composer’s care over the music’s theatrical effect; the role of Ludvig Josephson, an experienced director of operatic and musical-dramatic productions, who devised the overall concept of the premiere with the aim of attracting a wide audience. The last part describes the factors behind the performative openness and powerful impact of the music for Peer Gynt, which Grieg composed in many variants and which has functioned from the beginning in various contexts. The comparison of narratives from the history of theatre and music shows that new light can be cast on Grieg’s Peer Gynt – as an artistic work, a cultural phenomenon and the subject of scientific research – by research of an interdisciplinary character. The article is supplemented by an appendix containing a Polish translation of Ibsen’s letter to Grieg of 23 January 1874 (discussed in part two).