Koncepcje włączenia Mazowsza do Korony w późnym średniowieczu i w czasach nowożytnych

W artykule rozważany jest problem, jakim dla Królestwa Polskiego było istnienie w początku okresu nowożytnego niezależności jednej z dzielnic – Mazowsza. Jego odrębność manifestowała się na różne sposoby, nie tylko poprzez posiadanie własnej dynastii książęcej. Autor rozważa, w jaki sposób w XVI wieku zdołano przezwyciężyć ten separatyzm, porównując tę metodę z sytuacją, jaka miała miejsce wcześniej, w XIV i XV wieku. Polityka prowadzona w XVI w. szła wyraźnie w innym kierunku. Miała ona na celu wiązanie księstwa z Koroną w sposób pokojowy, łagodzenie konfliktów, „oplecenie” Mazowsza siatką kontaktów personalnych oraz interesów ekonomicznych, włączanie księstwa w państwowy system prawny tak, by jego „wchłonięcie”, całkowita integracja z Polską, nastąpiła w sposób łagodny i naturalny. Wygodnym narzędziem kształtowania modelu zależności Mazowsza było przemyślane nadawanie godności i urzędów szlachcie mazowieckiej, dzięki czemu promowano tych jej przedstawicieli, którzy skłonni byli przedłożyć dynastię Jagiellońską nad rodzimą dynastię Piastów. Czyniło ich to częścią systemu władzy, systematycznie zaś odsuwano od wpływów rody niechętne integracji. Sporą autonomię posiadał także Kościół mazowiecki. Był to kolejny problem, który należało rozwiązać w procesie integracji. Próby usamodzielnienia się diecezji płockiej, podejmowane przez biskupa Erazma Ciołka, mogły doprowadzić do rozsadzenia organizacji Kościoła polskiego, a tym samym utrudnić czy uniemożliwić zjednoczenie polityczne.

This article considers the problem of the existence of independent region Mazovia in the Kingdom of Poland in the early modern period. Its independency was manifested in various ways, not only by having its own ducal dynasty. The author considers how it was possible to overcome the separatism of Masovia in the sixteenth century, and compares this method with the situation that occurred earlier in the fourteenth and fifteenth centuries. In the sixteenth century the policy went clearly in the other direction. The aim of action was to bind the Duchy of Masovia with the Crown in the peaceful way, mitigate conflicts, build network of personal contacts and economic interests, integrate the duchy with the state legal system so that the “absorption”, complete integration with the rest of Poland, occurred in a mild and natural way. A convenient tool to create dependency model of Mazovia was appointing these of Mazovian noblemen to the offices, who were willing to favour the Jagiellonian dynasty over the native Piast dynasty. In this way integration supporters became part of the system of power, and families who were averse to integration were systematically loosing the influence. Also the Mazovian Church had a considerable autonomy. This was another problem that needed to be resolved in the process of integration. Attempts of Erazm Ciołek, Bishop of Diocese of Płock to gain independence could lead to division of the Polish church organization, thereby impeding or preventing the political unification.