Historia nagrobka Adolfa Dygasińskiego na Starych Powązkach – kradzież i restauracja

Praca opisuje historię pomnika nagrobnego wykonanego przez słynnego warszawskiego rzeźbiarza i portrecistę Czesława Makowskiego. Nagrobek został wystawiony Adolfowi Dygasińskiemu, dziewiętnastowiecznemu pisarzowi i pedagogowi, na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Artykuł skupia się przede wszystkim na powstaniu pomnika, kradzieży z niego elementów metalowych w 2000 roku oraz jego restauracji, która nastąpiła kilkanaście lat później. Zwraca też uwagę na proceder, który od dziesiątków lat zagraża zabytkowym cmentarzom w Polsce. W tekście przedstawione zostały dwie inicjatywy społeczne w postaci zbiórek na rzecz pomnika Dygasińskiego, jedna z początku XX wieku, zorganizowana przez jego najbliższych, gdy stawiano nagrobek. Druga zaś z ostatnich lat, kiedy z inicjatywy podmiotów związanych ze słynnym literatem dokonywano renowacji pomnika. Publikacja porusza również wątek kierunku, jaki obrano w trakcie restauracji nagrobka Dygasińskiego, oraz zadaje pytania o jego słuszność. Z jednej strony bowiem zrekonstruowano część skradzionych elementów, używając surowców, które nie są tak narażone na kradzież jak brąz, z drugiej zaś zatracono wymiar artystyczny, jakim nagrobek szczycił się przed dewastacją.

This work recounts the history of the gravestone monument made by the famous Warsaw sculptor and portraitist Czesław Makowski. The tombstone was erected for Adolf Dygasiński, a nineteenth-century writer and educator, at the Powązki Cemetery in Warsaw. The article focuses primarily on the creation of the monument, the theft of its metal elements in 2000 and its restoration which took place several years later. It also draws attention to a malpractice that has been threatening historic cemeteries in Poland for decades. The text describes two social initiatives in the form of collections for Dygasiński’s monument, one dating from the beginning of the twentieth century, organized by his relatives when the tombstone was being erected. The other is more recent and was undertaken when the monument was renovated on the initiative of entities connected with the famous novelist. Furthermore, this article also addresses the approach which was taken during the restoration of Dygasiński’s tombstone, and asks questions about its appropriateness. On the one hand, some of the stolen elements were reconstructed using materials that are not as susceptible to theft as bronze, whereas on the other hand, this led to the loss of the tombstone’s artistic value before its vandalization.