Porolepis (Crossopterygii) from the Lower Devonian of the Holy Cross Mountains

On the basis of the here described remains a new interpretation is given of the structure of the anterior part of the head in Porolepis. The writer postulates also the lack of direct relationship between holoptychioids (Porolepiformes) and tetrapods.

Wyniki badania szczątków Porolepis z dolnego dewonu Gór Świętokrzyskich opisanych w tej pracy prowadzą do wniosku, ze pod względem budowy ethmospheoideum rodzaj ten wykazuje daleko idące podobieństwo z rodzajem Eusthenopteron . Wyraża się ono: 1) w homologii zagłębień (fovam ) na brzusznej powierzchni okolicy nosowej ; 2) w obecności u obu form synchondrotycznego połączenia między processus apicalis palatoquadrati i okolicą nosową ethmosphenoideum; 3) w braku nosowego odcinka jamy czaszkowej; 4) w takim samym przebiegu, sposobie rozgałęziania się i stopniu rozwoju nerwów N.ophthalmicus profundus, N. maxillaris, r . palatinus VII, r. buccalis VII i towarzyszących im naczyń. Ethmosphenoideum rodzaju Porolepis różni się od odpowiedniego elementu u Eusthenopteron: a) niewielkimi rozmiarami i b) znacznym oddaleniem od siebie jam nosowych, a w związku z tym c) dużą szerokością przegrody międzynosowej ; d) małymi choanami; e) zachowaniem stosunkowo długiego tylnego kanału nosowego i brakiem podziału jego na kanały wtórne; f) brakiem, lub słabym stopniem rozwoju wyrostka proc. intermedius; g) zachowaniem tylnego otworu nosowego zewnętrznego; h) obecnością w jamie nosowej grzebienia związanego z przebiegiem kanału podoczodołowego; i) silnym rozwojem jam przyśrodkowych; j) niekompletnym skostnieniem ściany oczodołowo-nosowej w miejscu wniknięcia N. profundus; k) dużą szerokością i ogólnymi kształtami basisphenoideum (oraz tylnej części parasphenoideum): 1) zachowaniem się -v. cerebralis anterior. Cechy a, b, c, a także f oraz k; które należy uważać za pierwotne, spotyka się również u Osteolepidae. Punkty d, e, l dotyczą cech prymitywnych, właściwych zapewne wszystkim przodkom Rhipidistia i zachowanych przez Porolepis i bliskie mu formy, a utraconych przez Osteolepidae i Rhizodontidae. Wreszcie punkt i odnosi się do swoistej specjalizacji Porolepis i jemu podobnych. Przyjmując powyższą ocenę różnic i biorąc pod uwagę znaczne podobieństwo (punkty 1- 4) między Porolepis i Eusthenopteron - autor stoi na stanowisku naturalności szczepu Rhipidistia. Obecność u Porolepis grzebienia homologicznego z crista rostro-caudalis i podniebiennego wyrostka Seydela, charakterystycznych dla płazów ogoniastych, a nie występujących u innych kręgowców czworonożnych, okazała się co najmniej problematyczna. Jednocześnie z przyjęciem nowej interpretacji szczegółów morfologicznych rodzaju Porolepis, oznaczonych nazwami crista rostro-caudalis, processus palatalis Seydeli i cavum internasale, oraz ze stwierdzeniem podobnego zachowania się nerwów i naczyń u Porolepis i Osteolepioidei ( = Osteolepiformes Jarvik, 1942; Berg, 1950; Bertin & Arambourg, w Grasse, 1958), znikają rzekome podobieństwa między Holoptychioidei ( = Porolepiformes Jarvik , 1942; Bertin & Arambourg, 1958 ; = Holoptychiiformes, Berg, 1950) i Urodela . W konsekwencji, przypuszczenie o polifiletycznym pochodzeniu płazów - o ile nie powinno być całkowicie odrzucone - musi ulec znacznemu ograniczeniu przez uznanie, że przodkowie czworonogów wywodzą się nie z dwóch odrębnych rzędów, lecz co najwyżej z członków jednej rodziny ryb kwastopłetwych, a mianowicie z Rhizodontidae. Co się tyczy nieparzystej kości skórnej podstawy czaszki - parasphenoideum, to znajdujący się na niej rowek otwiera się z tylu za wyrostkiem processus basipterygoideus, czyli do jamy spirakularnej. Jeżeli więc związek tego rowka ze szczelinami skrzelowymi jest rzeczą istotna, musi być uznany za spirakularny i w konsekwencji stwierdzić musimy, że parasphenoideum u Crossopterygii, Palaeoniscidae i Placodermi (a przynajmniej u Brachythoraci) znajduje się na jednym i tym samym stadium rozwojowym rozpatrywanego elementu.