Ekonomia instytucjonalna a koncepcje człowieka gospodarującego ®

Teoria ekonomii jest nauką społeczną. U jej podstaw znajdują się różne koncepcje człowieka gospodarującego, kierującego się w swym postępowaniu tak interesami, instynktami jak i wartościami. Znajduje to wyraz w takich koncepcjach jak np. homo oeconomicus, homo contractor czy „homo agens – institutionalist”. W ramach nowej ekonomii instytucjonalnej (NEI) wyróżnić należy różnego rodzaju teorie w ramach dwóch podstawowych nurtów: nowego instytucjonalizmu i neoinstytucjonalizmu. Nurty te przywiązują główną uwagę do mechanizmów adaptacji, a nie do zagadnień efektywnej alokacji zasobów i optymalizacji. Sprzyja temu łączne ujmowanie czynników ekonomicznych i społeczno -politycznych. Poszczególne teorie NEI zwracają uwagę na rolę tak instytucji formalnych, nieformalnych i instytucji – organizacji. Szczególnie duże jest tu znaczenie teorii praw własności, teorii kontraktów, teorii kosztów transakcyjnych, teorii zmian instytucjonalnych, teorii podejmowania decyzji kolektywnych, teorii regulacji i innych. Istotny wpływ na procesy syntezy instytucjonalnej i tworzenie ekonomii instytucjonalnej wywierają tacy autorzy jak D. North, G. Hodgson, E. Ostrom, O. Williamson i wielu innych. Dorobek różnych nurtów ekonomii instytucjonalnej stopniowo pozwala przezwyciężać takie ograniczenia badawcze w ekonomii głównego nurtu jak np.: indywidualizm metodologiczny, koncepcja reprezentatywnego podmiotu, idea jednej równowagi jako atraktora, założenie pełnej informacji, niskie koszty transakcyjne czy silna wersja hipotezy racjonalnych oczekiwań podmiotów gospodarczych. Wskazuje się także na wady ujęć czysto, modelowych o dużym stopniu sformalizowania i o uniwersalnych, ponadczasowych prawidłowościach oraz przyjmowanie założeń coraz bardziej odległych od zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej. Z drugiej strony niedostatek w rozwoju procesów modelowania stanowi słabszą stronę różnych nurtów ekonomii instytucjonalnej.

The theory of economics is a social science. It is based on various concepts of the economic man, who is guided by his interests in business, instincts and values. This is reflected in such concepts as for example homo oeconomicus, homo contractor or “homo agens – institutionalist”. As part of the new institutional economy, different kinds of theories should be distinguished within the framework of two basie trends: new institutionalism and neo-institutionalism. These trends pay close attention to the mechanisms of adaptation, and not to the issues of effective allocation of resources and optimisation. The combined recognition of economic and socio-political factors favours this. Individual theories of NEI draw attention to the role offormal and informal institutions and institutions – organisation. The significance of the theory ofproperty rights, the theory of contracts, the theory of transaction costs, the theory of institutional changes, the theory of collective decision- making, the theory of regulation and others are particularly significant. The authors such as D. North, G. Hodgson, E. Ostrom, O. Williamson and many others exert a significant influence on the processes of institutional synthesis and creation of institutional economics. The achievements of various trends in institutional economics gradually overcome such research limitations in mainstream economics such as, methodological individualism, the concept of a representative subject, the idea of one balance as an attractor, the assumption of fuli information, Iow transaction costs or a strong version of the rational expectations of business entities. It also points to the disadvantages of purely model conceptualisations with a high degree offormalisation and universal, timeless regularities as well as assumptions that are increasingly distant from the changing economic reality. On the other hand, the deficiency in the development of modeling processes is the weaker side of the various trends in institutional economics.