Izaak bohater Błogosławieństwa ziemi ma wiele cech wspólnych z nietzscheańskim ideałem nadczłowieka. Kryzys kultury i cywilizacji, który wówczas na początku XX wieku był artykułowany miedzy innymi poprzez ten ideał, wyrażany jest również na przełomie XX i XXI wieku. Jego cechami dystynktywnymi są między innymi ucieczka od wielkich aglomeracji, fascynacja pięknem natury, ożywienie ruchów proekologicznych. Różnica, którą można odczytać w tych – jak sądzę – komplementarnych ruchach myślenia, tkwi w utracie wiary w omnipotencję Rozumu. W konsekwencji tego w kulturze postmodernistycznej (posługuję się tym terminem w rozumieniu używanym przez Frederica Jamesona – periodizing concept) waloryzacji podlega m.in. hedonizm, w przeciwieństwie do waloryzowanej w kulturze modernistycznej s i ł y w o l i . Zarówno w jednej, jak i w drugiej formacji kulturowej mamy do czynienia z zaspokajaniem potrzeb estetycznych, które immanentnie tkwią w naturze człowieka. Zaspokajanie owych potrzeb w formacji modernistycznej dokonywało się głównie poprzez wartości artystyczne (posługuję się propozycją B. Dziemidoka, która polega na oddzieleniu wartości artystycznych od wartości estetycznych w przeciwieństwie m.in. do propozycji S. Morawskiego, który wartości artystyczne sprowadza do wartości estetycznych). W formacji postmodernistycznej tę funkcję przejmują wartości estetyczne tkwiące w otoczeniu człowieka, m.in. w środowisku naturalnym (environment). Dyskusyjne w związku z tym wydaje się sprowadzanie estetyki do filozofii sztuki, a niezwykle inspirującym jest związek estetyki z filozofią kultury. W tekście podejmuję próbę określenia cech dystynktywnych wartościowania środowiska naturalnego, posługując się przykładem powieści Knuta Hamsuna Błogosławieństwo ziemi. Te cechy dystynktywne służą mi do określenia kierunku dokonującej się transformacji, za którą może (powinien) podążyć sposób uprawiania estetyki. Uznawanie nierozszerzalności przedmiotu poznania estetyki prowadzi m.in. do zastępowania estetyki antyestetyką lub do uprawiania pojetyki. Swoje zaś stanowisko formułuję w obszarze relacjonizmu historyczno-kulturowego.
Isaac, a character in Blessing of the Earth represents a number of qualities common with Nietzsche’s ideal of a superman. The crisis of culture and civilization, which then, at the beginning of the XXth century, was articulated, among others, through that ideal is also expressed on the turn of the XXth and XXIst centuries. Its distinctive features are, among others, an escape from large agglomerations, fascination for the beauty of the nature, a revival of ecological movements. The difference, which may be read out in these, I think, complementary current of thinking lies in the loss of faith in the omnipotence of the Reason. As a consequence of this, the hedonism, among others, enjoys revaluation (I use here this term in the meaning adopted by Frederic Jameson – periodizing concept) in the post-modernist culture in contradistinction to the s t r e n g t h o f w i l l revalued by the modernist culture.Both in the first and in the latter cultural formations we have to do with satisfying aesthetic needs, which are immanently embedded in the human nature. Satisfying these needs in the modernist formation was fulfilled through the artistic values (I use here the proposal put forward by B. Dziemidok, which lies in the separation of the artistic values from the aesthetic ones as opposed to, among others, the proposal put forward by S. Morawski, who reduces the artistic values to the aesthetic ones). This function, in the post-modernist formation, is taken over by aesthetic values inherent in the human entourage, among others, in the natural environment. With this respect the reduction of aesthetics to the philosophy of art seems to be disputable. On the other hand, however, the relationship between aesthetics and the philosophy of culture is exceptionally inspiring. In the proposed text I intend to determine the differences in the revaluation of the natural environment by using Knut Hamsun’s novel Blessing of the Earth as an example. Consequently, I will use this differentiation to determine the direction in the development of this transformation which could (or should) be followed by the way of exercising the aesthetics. The acceptance of non-expansibility of the object of the aesthetic studies leads, among others, to replace the aesthetics with the anti-aesthetics or to exercise poetics. Finally I wish to confront my standpoint pertaining the question of the relationship between aesthetics and the philosophy of culture with the proposal by Lars-Olof Ahlberg (contained, among others, in the article Aesthetics, Philosophy of Culture? in „Filozofski Vestnik”, XXII, 3, 2001).
