Metoda klasyfikacji linii autobusowych na przykładzie linii organizowanych przez Zarząd Transportu Metropolitalnego w Katowicach

Problematyka optymalizacji publicznego transportu zbiorowego (ptz) obejmuje wiele wymiarów związanych m. in. z ofertą przewozową, taryfową czy infrastrukturą wykorzystywaną do obsługi pasażerów i środków transportowych [1, 2]. Jej ogólnym celem jest maksymalizacja efektywności przy minimalizacji kosztów. W odniesieniu do oferty przewozowej działania optymalizacyjne mogą dotyczyć zmian: liczby linii publicznego transportu zbiorowego, przebiegu tras linii, liczby kursów w dobie, tygodniu i poszczególnych miesiącach oraz zmian godzin odjazdów z przystanków [3]. Realizacja tego procesu może wymagać przeprowadzenia klasyfikacji linii, bowiem optymalizacji nie dokonuje się w sposób przypadkowy. Dlatego opracowano metodę klasyfikacji linii autobusowych, bazującą na mechanizmach wielokryterialnego wspomagania decyzji. Uwzględnia ona wyłączenie aspekty leżące po stronie podażowej systemu transportowego [4, 5, 6, 7], takie jak: okres funkcjonowania linii, liczba kursów, odległości między przystankami, zasięg przestrzenny linii, praca eksploatacyjna. Uwzględnienie popytowego wymiaru funkcjonowania systemu publicznego transportu zbiorowego będzie przedmiotem dalszych prac badawczych. Metoda, o której mowa, jest przedmiotem rozważań artykułu. Ponadto, w publikacji zaprezentowano studium przypadku zawierające wykorzystanie metody dla linii kursujących na obszarze, na którym organizatorem publicznego transportu zbiorowego jest Zarząd Transportu Metropolitalnego w Katowicach. Przedstawiona w artykule metoda jest jednym z elementów szerszego opracowania, polegającego na wypracowaniu narzędzi dla projektantów i planistów umożliwiających projektowanie zmian oferty przewozowej.

The problem of optimising public transport (PT) covers many dimensions, such as the transport offer, tariffs or infrastructure used for service of passengers and means of transport [1, 2]. Its overall objective is to maximise efficiency while minimising costs. In relation to the transport offer, optimisation measures may concern changes in: the number of public transport lines, the routing of lines, the number of courses per day, per week and per month, and the departure times from stops [3]. The implementation of this process may require the classification of lines, as optimisation is not realised in a random manner. Therefore, a method for classifying bus lines was developed based on the mechanisms of multi-criteria decision support. At the same time, it takes into account only supply side aspects of the transport system [4, 5, 6, 7] such as: the operation time of the line, the number of courses, distances between stops, the spatial extent of the line and exploitation work. Consideration of the demand-side dimension of public transport system operation will be the subject of further research work. The method in question is considered in the article. Moreover, the publication presents a case study of the method for lines running in the area where the organizer of public transport is the Metropolitan Transport Authority in Katowice. The method presented in the article is one of the elements of a wider study consisting in the development of tools for designers and planners who design the changes to the transport offer.