Ogrody zabytkowe – czy dla wszystkich?

Wśród wielu kategorii zabytków dostępność ogrodów zabytkowych stanowi zagadnienie nadal słabo rozpoznane. Wymagania ustawowe koncentrują się na dostępności budynków i nie nakładają obowiązku dbania o przestrzeń otaczającą. Pomijają więc teren otaczający budynek, który jest najczęściej jego niezbędnym dopełnieniem i często podlega ochronie prawnej jako wpisane do rejestru zabytków otoczenie, ogród lub park, jako część zespołu czy zabytku obszarowego. Zapewnienie dostępności zabytków, w tym ogrodów zabytkowych jest zagadnieniem wspólnym dla budynku i jego zabytkowego otoczenia - obszernym i złożonym, które należy analizować kompleksowo, w kontekście całego obiektu zabytkowego. W jego realizacji nie chodzi jednak o dopasowanie zabytku do wymogów dostępności - w rozumieniu przebudowy całości czy jego części, ale o wybór odpowiedniej opcji udostępniania – czyli zapewnienia takich rozwiązań, które nie wiążą się z nadmiernym obciążeniem, czy naruszeniem wartości ogrodu zabytkowego, w przeciwnym wypadku byłoby to sprzeczne z zasadami ochrony konserwatorskiej tych obiektów. Udostępnienie obiektu poprzez rozwiązanie kwestii dostępności architektonicznej może być skutecznie wspierane przez działania w sferze komunikacyjno-informacyjnej, które wydają się znacznie bezpieczniejsze w kontekście negatywnego wpływu na wartości zabytkowe obiektu niż likwidacja barier architektonicznych. Podstawowym warunkiem, który musi być przy tym spełniony jest przekazanie różnym grupom zainteresowanych uczciwej i wyczerpującej informacji o przygotowanej ofercie i o ewentualnych ograniczeniach dostępności. Ze względu na charakter zabytków obszarowych należy się spodziewać, że rzadko kiedy zarządzający ogrodem, będzie w stanie udostępnić go w pełni.

Among the many categories of historical monuments, accessibility of historical gardens is still a poorly recognized issue. Legal requirements focus upon accessibility of buildings, and yet they do not impose any obligations to care for the neighboring space. Thus, they omit the area which surrounds the building. The area that is a necessary complement of the building, and it is often subject to legal protection. The grounds and landscape of a particular building that is documented in the Register of Historical Monuments also fall under such protective clauses. Ensuring accessibility of historical monuments, including historical gardens, is an issue common for the building and its historical surroundings. This extensive and complex issue should be analyzed in a comprehensive manner, in the context of the entire historical site. However, the problem should not simply be solved by adapting the historical monument to accessibility requirements understood as re-construction of the entire object or its parts, but by selecting the appropriate manner of making it accessible, i.e. by ensuring such solutions which do not result in an excessive load or infringement of the values of the historical garden. Otherwise, it would go against the principles of conservator's protection of such sites. Making a site accessible by solving the problem of architectural accessibility may be effectively supported by communication and information activities which seem much safer in the context of negative impact on historical values of the site than liquidation of architectural barriers. The crucial condition that must be met here is to provide various involved groups honest and exhaustive information about the offer and about accessibility limitations (if any). Due to the nature of such areas, we should also understand the administrator of such gardens can seldom make it fully accessible.