Rozdział 15. Zadłużenie gospodarstw domowych w czasie pandemii COVID-19 – perspektywa międzynarodowa

Doświadczenia historyczne wskazują, że zadłużenie gospodarstw domowych zwiększa wrażliwość popytu konsumpcyjnego na spadek dochodów, przyczyniając się do wzmocnienia siły oddziaływania negatywnych zjawisk szokowych na przebieg cyklu koniunkturalnego. Problem ten unaocznił dobitnie ostatni globalny kryzys finansowy, gdy w krajach o wyższym poziomie zadłużenia tego sektora odnotowywano na ogół silniejsze spadki konsumpcji, generujące dodatkową presję na ograniczenie skali aktywności gospodarczej. Gwałtowne pogorszenie warunków makroekonomicznych i towarzyszący mu wzrost niepewności powinny skłaniać gospodarstwa domowe do podejmowania bardziej racjonalnych decyzji finansowych, a w szczególności do akumulacji oszczędności i redukcji zadłużenia. Zjawiska te nasilają się zwłaszcza w czasie kryzysów wywołanych wybuchami epidemii i pandemii. Można zatem oczekiwać, że szok wywołany COVID-19 powinien prowadzić do narastania problemów z obsługą i wymuszonej redukcji zadłużenia ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami tych zjawisk dla sfery realnej i stabilności systemu finansowego. Doświadczenia wielu krajów nie wskazują jednak na materializację tego scenariusza, do czego przyczyniły się zarówno podjęte na bezprecedensową skalę działania stabilizacyjne, zorientowane na ochronę miejsc pracy i dochodów ludności, jak i istotne wzmocnienie odporności systemów finansowych po doświadczeniach globalnego kryzysu finansowego. Pomimo iż w literaturze przedmiotu dostępne są opracowania poświęcone zmianom zadłużenia gospodarstw domowych w czasie pandemii i jego oddziaływanie na przebieg kryzysu w poszczególnych krajach (zwłaszcza rozwiniętych), wciąż brakuje kompleksowych analiz tego zjawiska w przekroju międzynarodowym. Celem niniejszego rozdziału jest zatem wypełnienie istniejącej w tym zakresie luki.