Uśmiech sędziowski – pomocne i niebezpieczne narzędzie

Niniejszy artykuł ma na celu otwarcie tematu uśmiechu sędziowskiego w polskiej nauce prawa. Uśmiech sędziowski traktowany jest jako element szerszych, psycho-społecznych procesów na sali sądowej, a w szczególności komunikacji niewerbalnej sędziego. Takie otwarcie zostanie dokonane przez wskazanie i omówienie kilku rzeczywistych przypadków uśmiechu sędziowskiego w Polsce, a dokładnej na salach sądowych krakowskich sądów rejonowych (wydziałów cywilnych i karnych). Materiał empiryczny został uzyskany poprzez bierną obserwacje rozpraw, wspartą zestandaryzowanym kwestionariuszem obserwacyjnym. Zgodnie z wynikami, (i) uśmiechów sędziowskich na salach sądowych jest więcej niż mogłoby się wydawać, (ii) sędziowski uśmiech przy słuchaniu świadków (co do zasady) jest generalnie mniej kontrowersyjny niż wyrażony względem stron, czy uczestników, (iii) wyróżniono pięć typów uśmiechów sędziowskich, (iv) dwa z nich zdają się naruszać ważne zasady procesowe, podczas gdy rola innych jest pozytywna, (v) można zastanawiać się nad rozwijaniem przez sędziów umiejętności sytuacyjnego posługiwania się uśmiechem, oczywiście w wąskim zakresie i przy spełnieniu wielu warunków.