Nieznane plany rozbudowy kościoła św. Marii Magdaleny w Tarnobrzegu

Kościół św. Marii Magdaleny w Tarnobrzegu, wzniesiony w centrum dawnej Puszczy Sandomierskiej, jest świątynią parafii erygowanej w roku 1185. Jest zbudowany z cegły, orientowany, jednonawowy z węższym od nawy prezbiterium, zamkniętym prostą ścianą. Najwcześniejszą jego częścią jest prezbiterium ufundowane prawdopodobnie przez króla Kazimierza Wielkiego około roku 1340, nakryte sklepieniem krzyżowym. W I połowie XVII stulecia od strony zachodniej prezbiterium dostawiono pierwszą część nawy, którą przedłużono w latach 30. XIX wieku. Nawę przykryto sklepieniem kolebkowym, ale bryła świątyni zachowała wygląd nawiązujący do kościołów średniowiecznych (wysoki dach namiotowy, ostrołukowe okna, nieotynkowany wątek ceglany elewacji). W zbiorach Muzeum Historycznego m. Tarnobrzega zachowały się interesujące projekty rozbudowy kościoła z 1928 roku, opracowane przez lwowskiego architekta Ludomiła Gyurkovicha. Istotą owych planów było nadanie stosunkowo niewielkiej świątyni cech monumentalnych. Architekt zamierzał to osiągnąć poprzez dostawienie od zachodu niewielkiej kruchty oraz wysokiej dzwonnicy w pobliżu jej narożnika południowo-zachodniego. Dzwon- nica miała być połączona z kościołem łącznikiem w postaci krużganka pełniącego rolę tradycyjnej soboty. Dla wzmocnienia bryły kościoła, w miejscu przejścia prezbiterium w nawę, zarówno od strony południowej, jak i północnej stanąć miały dwie kaplice boczne zbudowane na rzucie koła i nakryte kopułą z latarnią. Na planie świątyni tworzyłyby rodzaj nieistniejącego transeptu. Projektowane zmiany uczyniłyby z niewielkiego kościoła stosunkowo dużą, widoczną z daleka bryłę. Z opisanych planów ostatecznie zrealizowano jedynie kaplicę północną w roku1932. Nie zmieniła ona w sposób decydujący wyglądu świątyni ukształtowanej od XIV do XIX wieku. Zachowane plany jej rozbudowy z okresu międzywojennego są jednak interesującym przykładem myśli architektonicznej i konserwatorskiej tamtego czasu.

The church of St. Mary Magdalene in Tarnobrzeg, erected in the Middle of the former Sandomierz Forest, is a temple belonging to the parish founded in 1185. It is built from brick, an oriented, one-nave building with a presbytery narrower than the nave, enclosed with a straight wall. Its earliest part is the presbytery probably founded by king Casimir the Great around 1340, covered with a cross vault. In the 1st half of the 17th century, the first part of the nave was added on the west side of the presbytery, which was then lengthened during the 1830s. The nave was covered with a barrel vault, but the bulk of the church preserved the appearance alluding to medieval churches (a tall tent roof, ogival windows, unplastered brick bond in the elevation). Interesting projects of alterations to the church from 1928, prepared by Ludomił Gyurkovich, an architect from Lviv, have been preserved in the collection of the Historical Museum of the city of Tarnobrzeg. The essence of those plans was lending monumental features to the relatively small church. The architect intended to achieve his aim by adding a small porch on the west side and a tall bell-tower near its south-west corner. The bell-tower was to be con- nected with the church by means of a passage in the form of a gallery serving as a traditional 'sobota'. To strengthen the bulk of the church, two side chapels built on the circular plan and covered by a dome with a lantern were to be erected where the presbytery turned into the nave, both on the south and the north side. They would create a form of the inexistent on the plan of the church. The designed alterations would have changed a small church into a relatively huge bulk visible from afar. But from among the described plans only the north chapel was finally realised in 1932. It did not decisively change the appearance of the church which had been shaped between the 14th and 19th century. However, the preserved plans of its alterations from the interwar period constitute an interesting example of architectonic and conservation though of the time.