La dinámica cultural de una sociedad mediante los procesos de constitución y desintegración del territorio benedictino fluminense (1590–1922)

Thanks to Edith Stein’s phenomenology, philosophy (including philosophy of culture) cannot be perceived as a static knowledge, unconnected with other fields of life and science. Based on such an assumption, research on cultural dynamics associated with functioning of the Benedictine order, which is presented in this article, has been divided according to three theoretical problems. One of them is the appearance of Benedictines (the first ones in Brazil) in Rio de Janeiro state, treated not only in literal, physical sense, but also as a spiritual phenomenon. The next part focuses on territorial borders – the area belonging to the order and connected with its functioning. It describes donations which contributed to the creation of cohesive area of the order’s properties as well as its activity. The last aspect that enables depiction of Benedictines’ presence in a social as well as territorial and cultural context is existence and functioning of the house of slaves (la casa de esclavos benedictina fluminense). What is particularly worth describing in this respect is a specific relationship between “a master” and “a slave” (señor y siervo) and an opportunity for individual development of some slaves in accordance with their interests, as was the case of a master of painting, Antonio Teles, or organists, Matias (known only by his first name) and José Campistas. Without emphasizing a relationship between human actions and the area of a social group’s activity, it would be impossible to point at the contribution of an institution to the heritage of the region to which it belonged. Dynamic presence of the order is illustrated with photos of São Bento church as well as a Benedictine monastery in Rio de Janeiro, being one of the most distinguished monuments of the metropolis, which is not only the evidence of bygone splendour, but also a centre of present Benedictine activity

Dzięki fenomenologii Edith Stein niemożliwe jest dziś traktowanie filozofii (a w tym filozofii kultury) jako wiedzy statycznej i pozbawionej łączności z innymi dziedzinami życia i nauki. Na podstawie takiego założenia w prezentowanym artykule badania dotyczące dynamiki kulturowej powiązanej z funkcjonowaniem zakonu benedyktynów zostały podzielone według trzech teoretycznych problemów. Pierwszym z nich jest pojawienie się benedyktynów (pierwszych w Brazylii) w stanie Rio de Janeiro, traktowane nie tylko w sensie dosłownym, fizycznym, ale i duchowym. Kolejna cześć koncentruje się na granicach terytorialnych – obszarze przynależnym zakonowi i związanym z jego funkcjonowaniem. Opisane zostały donacje zapewniające utworzenie zwartego obszaru dóbr, ale też zwartego terenu działań zakonu. Ostatnim aspektem pozwalającym na ukazanie obecności benedyktynów w kontekście społecznym i terytorialno-kulturowym jest istnienie i funkcjonowanie domu niewolników (la casa de esclavos benedictina fluminense). W tym wypadku na opisanie zasługują szczególna relacja pomiędzy „panem” a „sługą” (señor y siervo) i możliwości indywidualnego rozwoju niektórych niewolników w zgodzie z ich zainteresowaniami, jak np. w przypadku mistrza malarskiego Antonio Telesa czy organistów Matiasa (znanego tylko z imienia) i José Campistasa. Bez podkreślenia relacji pomiędzy ludzką aktywnością a obszarem działań pewnej grupy społecznej niemożliwe byłoby wskazanie wkładu danej instytucji w dziedzictwo regionu, do którego przynależała. Jako ilustracja dynamicznej obecności zakonu wykorzystane zostały fotografie kościoła São Bento i klasztoru benedyktynów w Rio de Janeiro, jednego z najznamienitszych zabytków metropolii, który jest nie tylko świadectwem minionej świetności, ale także centrum obecnej aktywności benedyktynów.