Zmiany pamięci o II wojnie światowej w Polsce

Artykuł oparty jest w dużym stopniu na wynikach badań ankietowych prowadzonych od wielu lat przez OBOP–CBOS. Podkreślona jest w nim zmiana pamięci zbiorowej po 1989 r., od kiedy to następowało powiększanie się dysonansu wynikającego z przekonania o ogromnym wkładzie Polaków w pokonanie faszyzmu (co szczególnie podkreślano wcześniej) a korzystaniem z owoców tego zwycięstwa. Następowało też przywracanie do powszechnej pamięci wiedzy o zbrodniach popełnionych przez Związek Radziecki (17 września, deportacje, Katyń) oraz przez przedstawicieli innych narodów, co owocowało usuwaniem pomników polsko-radzieckiego braterstwa broni. W kontekście popularyzacji wiedzy o zbrodniach na Wołyniu warto jednak podkreślić, że 64 proc. ankietowanych (2018 r.) uważało, że pojednanie pomiędzy Ukraińcami a Polakami jest możliwe. Bardziej dostrzega się też ofiary wśród obywateli polskich różnych narodowości, choć w przypadku współudziału Polaków, wiedza ta jest przyjmowana z trudnościami (Jedwabne). W końcu artykułu sygnalizuje się regionalne różnice w pamięci zbiorowej oraz pomiędzy różnymi grupami społecznymi, zwłaszcza elitą i resztą.

The article is based on the results of surveys conducted for many years by public opinion research cen-ters (OBOP-CBOS) to a large extent. It emphasizes the change of collective memory after 1989, since the growing dissonance resulting from the belief that Poles contributed greatly to overcoming fascism (which had been especially emphasized earlier) and to take advantage of the fruit of this victory. The knowledge about the crimes committed by the Soviet Union (September 17, deportations, Katyn) and by representatives of other nations was also brought back to the general memory, which resulted in the removal of monuments of the Polish-Soviet brotherhood in arms. In the context of popularizing knowledge about the crimes in Volhynia, it is worth emphasizing that 64% of the respondents (2018) believed that reconciliation between Ukrainians and Poles was possible. The victims of different natio-nalities are also noticed more often, although in the case of the complicity of Poles, this knowledge is accepted with difficulties (Jedwabne). At the end of the article, regional differences in collective me-mory and between different social groups, especially the elite and the rest, are highlighted.