Form-based codes versus urban revitalization of historical city centers. Opportunities and dangers

The aim of the article is the presentation of new methods and tools applied in city planning and revitalization projects. It is also a result of the wide interests and recognition of contemporary city spaces condition and methods which can be used to successfully shape harmonious urban space and create desirable living conditions for residents that will go forward their everyday needs. The article draws attention to the challenges related with searching for new, effective tools and methods used in the urban planning in the face of contemporary transformations of historical downtown space, as well as in connection with the need to efficiently revitalize urban spaces in many Polish cities. It shows the complexity of activities undertaken on many levels, focusing on aspects of urban renewal and revitalization processes with the special context of cultural and historical heritage. It is also an attempt to recognize the assumptions of the SmartCode, a special type of formbased code proposed by the New Urbanism, and considers the possibility of the application of the method in local regulations – taking into account the cultural and spatial context of Polish cities. Author searches for an answer to the following question: Can formbased codes be an effective tool in the revitalization of urban, historical space? What is the potential of this tool – what opportunities it offers and what risks it entails? The reflection on these issues is based on the analysis of the written sources, literature on the subject and analysis of case studies of selected architectural and urban cases. The selected examples are presented in the aspect of application of the local building tradition over the years, and how it can refer to that category in the context of the SmartCode methodology. For this purpose, selected references were based on the explanations done by town planners and architects to apply the local building and historical tradition in, e.g., the postwar reconstruction of the city spaces, promotion of socialist realism, popularity of postmodernism, historicism, and retroversion. The analyses of this approach led us to look over the similar aspect of the SmartCode methodology. As a result, it is found that this approach [supported by a transect, charette workshops, and by relevant local legal regulations] is a coherent and comprehensive tool in urban planning, successfully applied in the American countries, both in newly designed city spaces and in the transformation of the existing ones. The important aspect of the undertaken research was the recognition whether it is possible to simply copy that methodology in Poland. After acknowledgment of the subject it should be noted that due to significant cultural differences (e.g., a centuriesold and complex history of urban planing) and a different tradition of building, it can be defined that there is number of threats and fears related to the attempt to apply them directly in the revitalization of the historical space of Polish cities. However, it should be indicated that following on the SmartCode methodology, it can be a valuable inspiration to look for appropriately modified local solutions and it can also be an interesting starting point for a discussion on the role of cultural heritage in contemporary transformations of urban space and the purposefulness of contemporary references to historical forms.

Niniejszy artykuł powstał w wyniku zainteresowania możliwościami i aktualnymi uwarunkowaniami rewitalizacji, które mogą prowadzić do kształtowania harmonijnej przestrzeni miejskiej, stwarzającej dla mieszkańców pożądane warunki do życia i realizacji ich codziennych potrzeb. Autorka zwraca w nim uwagę na wyzwania związane z poszukiwaniem nowych, skutecznych narzędzi i metod stosowanych w urbanistyce do trans-formacji historycznej przestrzeni śródmiejskiej. Wskazuje aktualność i złożoność działań podejmowanych na wielu poziomach, koncentrując się na rewitalizacji urbanistycznej. Artykuł jest także próbą rozpoznania założeń SmartCode’u – kodu form przestrzennych – i rozważaniem możliwości jego zastosowania w warunkach lokalnych przy uwzględnieniu kontekstu kulturowego i przestrzennego miast w Polsce. Celem autorki jest znalezienie odpowiedzi na pytanie o to, czy kody form przestrzennych mogą być skutecznym narzędziem w rewitalizacji przestrzeni miejskiej. Refleksja nad powyższymi zagadnieniami została oparta na analizie źródeł literaturowych i analizie studiów przypadku wybranych założeń architektonicznych i urbanistycznych na przestrzeni kolejnych epok i kierunków, w zestawieniu z realizacją postulatów nawiązań do lokalnej tradycji budowania w metodologii SmartCode’u. W tym celu odwołano się do przesłanek podnoszonych przez urbanistów i architektów, a przyświecających powojennej odbudowie założeń miejskich, propagowaniu socrealizmu czy upowszechnianiu postmodernizmu, historyzmu, retrowersji. Doprowadziło to do ukazania metodologii SmartCode’u (uzupełnionej przez transekt oraz warsztaty charette) jako spójnego i kompleksowego narzędzia w urbanistyce. W artykule podniesiono, że jest ono stosowane z powodzeniem w realiach amerykańskich, zarówno w założeniach nowo projektowanych, jak i w transformacji już istniejących. Ze względu na znaczne różnice kulturowe i odmienną tradycję budowania wskazano zagrożenia i obawy związane z próbą ich bezpośredniego przełożenia i zastosowania w rewitalizacji przestrzeni polskich miast – cechującej się wielowiekową i złożoną historią. Podkreślono jednak, że metodologia SmartCode’u może być cenną inspiracją do szukania odpowiednio zmodyfikowanych rozwiązań lokalnych i punktem wyjścia dyskusji na temat roli dziedzictwa kulturowego we współczesnych przeobrażeniach przestrzeni miejskiej i celowości współczesnych nawiązań do form historycznych.