Rysunek wstępny w malarstwie Józefa Szermentowskiego (1833-1876) na podstawie badań prac artysty w bliskiej podczerwieni

Artykuł omawia wyniki badań obrazów Józefa Szermentowskiego (1833-1876) w zakresie bliskiej podczerwieni promieniowania elektromagnetycznego. Badaniom poddano około czterdziestu prac Szermentowskiego, reprezentatywnych dla jego twórczości. Były to zarówno prace olejne, jak i akwarelowe. Nieinwazyjna metoda badań pozwoliła na wstępną analizę rysunku przygotowawczego. W artykule przedstawiono ogólne wnioski, jakie wynikają z przeprowadzonych badań oraz szczegółowe wyniki analiz najciekawszych prac. Przeprowadzone badania wykazały, że Józef Szermentowski na przestrzeni całej swojej twórczości stosował rysunek wstępny zarówno w pracach akwarelowych jak i olejnych. Wykonywał go przeważnie ołówkiem. Sporadycznie w obrazach artysty pod warstwami malarskimi występuje szkic wstępny wykonany piórem i tuszem. Szermentowski na gruncie wykonywał zazwyczaj kompletne szkice całych kompozycji. Rysunki te mają charakter linearny i swobodny, ale w niektórych pracach linii towarzyszy również światłocieniowe opracowanie. Artysta w trakcie pracy nad pejzażami niekiedy zmieniał ich pierwotny zamysł. Zaznaczyć należy, że korekty te dotyczyły drobnych elementów, a nie zasadniczego układu kompozycyjnego. Niektóre prace mają rysunek precyzyjny i linearny sugerujący istnienie wzorca, którym mogła być fotografia.

The article presents the results of tests carried out on paintings by Józef Szermentowski (1833-1876) with the use of the near infrared band of electromagnetic radiation. Test were carried out on around forty works by Szermentowski, representative of his artistic output. They included both oil paintings and water colours. A non-invasive method of research allowed for an initial analysis of the preparatory sketch. The article presents overall conclusions which could be drawn from the conducted tests as well as detailed results of analyses of the most interesting works. Conducted research has shown that throughout the course of his artistic career Józef Szermentowski used initial sketches both in his water colours and oil paintings. Most frequently he did it in pencil. Occasionally, initial sketches made in pen and ink can be found beneath layers of paint in the artist’s works. Szermentowski usually made complete drawings of whole compositions on the primer. The character of those drawings is linear and free, but in some works lines are accompanied by chiaroscuro. While working on landscapes, the artist sometimes changed their original idea. It should be emphasised, that alterations concerned minor elements and not the basic composition layout. Some works have revealed precise linear drawing indicating the existence of a model which might have been a photograph.