Municipal waste management as a polycentric system – the example of Poland

In developed countries, the main burden of waste management rests on the organised (formalised) and massive municipal waste management system. The functioning of these systems is regulated by legislation at the local, national, and international levels. At the same time, some waste fractions are entirely or partially excluded from this system (e.g. bulky waste, second-hand clothing, food, green waste, or metals). As in developing countries, they are partially managed through informal undertakings, the organisation of which, including the mode of operation, scale, or spatial coverage, are diversified. The formal system is organised hierarchically and strictly regulated by law. On the other hand, informal activities are governed by terms and conditions or sets of everyday rules. Thus, municipal waste management in developed countries forms a complex mosaic of activities, organisations and institutions that contribute to reducing waste and its nuisance. The paper aims to determine whether waste management systems in developed countries have the characteristics facilitating the achievement of the benefits resulting from a polycentric management system. The analysis was conducted using the Polish waste management system as an example. For this purpose, a Theoretical Model for the Commons (Carlisle & Gruby, 2019) was used.

W krajach rozwiniętych główny ciężar gospodarki odpadami spoczywa na zorganizowanym (sformalizowanym) i masowym systemie gospodarki odpadami komunalnymi. Funkcjonowanie tych systemów regulowane jest przepisami prawnymi na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Jednocześnie niektóre frakcje odpadów są całkowicie lub częściowo wyłączone z tego systemu (np. odpady gabarytowe, odzież używana, żywność, odpady zielone, czy metale). Są one, podobnie jak w krajach rozwijających się, częściowo zagospodarowane w drodze nieformalnych działań. Organizacja, sposób funkcjonowania, skala czy zasięg przestrzenny tych działań jest bardzo różny. Cały system formalny jest zorganizowany w sposób hierarchiczny i ściśle regulowany przepisami prawnymi. Natomiast działania nieformalne podlegają regulaminom lub zestawom reguł. Tym samym gospodarka odpadami komunalnymi w krajach rozwiniętych tworzy skomplikowaną mozaikę działań, organizacji i instytucji przyczyniających się do redukcji odpadów oraz ich uciążliwości. Celem artykułu jest określenie, czy systemy gospodarki odpadami w krajach rozwiniętych posiadają cechy, które pozwalają na osiągnięcie korzyści, jakie niesie policentryczny system zarządzania. Analizę przeprowadzono na przykładzie Polski. W tym celu wykorzystano Theoretical Model for the Commons (Carlisle & Gruby, 2019).