Ocena skutków pandemii COVID-19 dla funkcjonowania bibliotek

Artykuł prezentuje i omawia zestawienia podstawowych danych statystycznych, dotyczących funkcjonowania bibliotek publicznych, naukowych i pedagogicznych między rokiem 2019 a 2021. W 2020 r. dostępność pomieszczeń bibliotek i ich zbiorów dla czytelników została poważnie ograniczona przez odgórne nałożone regulacje epidemiczne (m.in. pełen lockdown w dniach 24 III 2020 – 5 V 2020 r., kwarantanna na materiały biblioteczne, brak dostępu do pomieszczeń bibliotek, a później ograniczenia w liczbie osób oraz minimalizacja czasu ich przebywania w bibliotekach). Środki służące ograniczeniu transmisji wirusa przełożyły się w 2020 r. na spadek liczby odwiedzin, udostępnień i wypożyczeni, a w rezultacie także spadek liczby czytelników zarejestrowanych w bibliotekach publicznych, naukowych i pedagogicznych. W 2021 r., pomimo zniesienia części ograniczeń liczba czytelników w bibliotekach publicznych nie wzrosła w stosunku do roku 2020 (a nawet spadła o dalsze 2%), wyraźnie wzrosła za to aktywność tych czytelników, którzy w bibliotekach pozostali – mierzona liczbą wypożyczeń w przeliczeniu na jednego czytelnika.

This article presents a summary of basic statistics on the functioning of public and scientific libraries in Poland in 2019–2021. Due to the Covid-19 restrictions imposed in 2020 (i.e. full lockdown from 24 March 2020 to 5 May 2020, quarantine of library materials, restricted access to library premises and book collections), the number of library visits, library loans and, consequently, also the number of 'readers' (library users who borrowed a physical item at least once in a year) decreased significantly: for public libraries -41% for visits; -25% for loans and -18% for readers in 2019–2020. In academic libraries, the decline was even steeper: -60% for visits, -42% for loans, and -31% for readers in 2019–2020. In 2021, Polish libraries were operating under the 'new normal' scheme, which allowed greater access to library space and collections. Between 2020 and 2021, the number of visits (+10%) and loans (+15%) increased in public libraries, while the number of readers decreased slightly (-2%). Due to remote education lasting almost 2 years in 2020–2021, both staff and users of research libraries (mainly university students and teaching staff) adapted to digital access to a greater extent than was the case in public libraries. This was reflected in the statistics of science libraries based on in-person visits and physical loans: library visits (+3%) and loans (+5%) grew more slowly than in public libraries, and the number of readers (-6%) fell even further.

В статье приведены и рассмотрены основные статистические данные по функционированию публичных, научных и педагогических библиотек за 2019–2021 годы. В 2020 г. доступ к библиотечным помещениям и их фондам для читателей был существенно усложнён правительственными противоэпидемическими ограничениями, в частности, полным локдауном в период с 24 марта по 05 мая 2020 г., карантином библиотечных материалов, запретом доступа к библиотечным помещениям, а также ограничением количества лиц и минимизацией времени их пребывания в библиотеках. Меры по предотвращению распространения вируса привели в 2020 г. к уменьшению количества посещений библиотек и выдачи книг и, как следствие, к уменьшению количества зарегистрированных читателей в публичных, научных и педагогических библиотеках. В 2021 г. несмотря на снятие некоторых ограничений количество читателей в публичных библиотеках не возросло по сравнению с 2020 г. (а даже уменьшилось на 2%), зато существенно возросла активность тех читателей, которые остались в библиотеках (измеряется по количеству выдачи книг на одного читателя).