Nazwiska Polaków jako tekst kultury i źródło badań nad wspólnotową autonarracją

W artykule omawia się propozycje badań współczesnego systemu nazwisk Polaków jako tekstu kultury, z którego można rekonstruować wspólnotowe autonarracje. Przedstawiona perspektywa opisu uwzględnia następujące założenia: 1. narracja jest naturalnym procesem towarzyszącym poznaniu; 2. osobowa nazwa własna ma szczególny status ontologiczny i epistemologiczny w antropocentrycznym systemie pojęciowym; 3. osobowa nazwa własna jest komunikatem zdeterminowanym potrzebami poznawczymi i systemem wartości wspólnoty językowo-kulturowej. W celu odtwarzania wspólnotowej narracji utrwalonej w nazwiskach proponuje się: 1. badania statystyczne obejmujące liczebność onimicznych gniazd derywacyjnych, 2. badania semantyczne uwzględniające poziom kategoryzacji motywujących apelatywów, 3. przyjęcie perspektywy endocentrycznej i egzocentrycznej w analizie funkcji deskrypcyjnych nazw osobowych tworzących poszczególne typy motywacyjno-formalne.

The article contributes to the research into the modern system of surnames of Poles as a culture text which can become a basis for reconstructing community self-narrations. The presented perspective takes into consideration the following assumptions: 1. Narration naturally accompanies cognition. 2. Personal proper names (i.e. anthroponyms) have a unique ontological and epistemological status in the anthropocentric cognitive system. 3. An anthroponym is a message determined by cognitive needs and the system of values of a given linguistic and cultural community. In order to reconstruct narrations embedded in surnames it is proposed that the following steps be adopted: 1) perform statistical analysis concerned with the number of onymic derivation sets, 2) undertake semantic studies considering the level of categorization of appellatives which motivate the creation of surnames, 3) adopt endocentric and exocentric perspectives in the analysis of descriptive functions of anthroponyms which belong to particular motivation-formal types.