The Kurpie phenomenon

We rave about Kurpie, which is not in line with learning about their history, distinguishing between legends and facts. Research is hindered by the lack of old written sources from the region, the late “discovery of Kurpie”, the weakness of local urban centers. Adam Chętnik contributed the most to documenting the past and promoting his countrymen. However, he did not leave any disciples, and he willingly interwoven the truth with legends. That mixture was most strongly manifested in the descriptions of the stages of settlement in the Kurpian Zagajnica, also in the attempts at creating the image of a Kurpian, the juxtaposition of their personality traits, the assessment of the role they played in history. At the base of the Kurpie phenomenon lies, as Ludwik Krzywicki found, the activity of the Forest inhabitants, who proved themselves independent, managed to form their ethnic awareness. “The discovery of Kurpie” accelerated the process of giving them place in the national history during the period of Partitions. In independent Poland, the fashion for Kurpie increased, as well as the admiration for their bravery, loyalty to tradition, original manifestations of material and spiritual culture. The question arises as to whether the Kurpie phenomenon has the chance to continue in a situation when the area of settlement in the Green Forest is shrinking, unfavorable demographic changes are taking place, and the entire region still has unsatisfactory economic potential.

Zachwycamy się Kurpiami, co nie idzie w parze z poznawaniem ich dziejów, odróżnianiem legendy od faktów. Badania utrudnia brak dawnych źródeł pisanych z tego regionu, późne „odkrywanie Kurpiów”, słabość lokalnych ośrodków miejskich. Największe zasługi w dokumentowaniu przeszłości i promowaniu swych ziomków miał Adam Chętnik, który jednak nie zostawił uczniów, a sam chętnie przeplatał prawdę z legendami. Najmocniej to przemieszanie uwidoczniło się w opisach etapów osadnictwa w Zagajnicy Kurpiowskiej, także w próbach tworzenia portretu Kurpia, zestawianiu cech jego charakteru, ocenie roli dziejowej. U podstaw fenomenu kurpiowskiego leży – jak ustalił Ludwik Krzywicki – aktywność Puszczaków, którzy wykazali się samodzielnością, doprowadzili do ukształtowania się świadomości etnicznej. „Odkrywanie Kurpiów” przyśpieszyło ich wpisywanie w historię narodową w dobie zaborów. W Polsce niepodległej nasilała się moda na Kurpiów, podziw dla ich dzielności, wierności tradycji, oryginalnych przejawów kultury materialnej i duchowej. Powstaje pytanie, czy fenomen kurpiowski ma szansę na kontynuację w sytuacji, gdy kurczy się zasięg osadnictwa w Puszczy Zielonej, zachodzą niekorzystne zmiany demograficzne, a cały region ma wciąż niezadawalający potencjał ekonomiczny.