Celowe użycie czynników biologicznych w Polsce na podstawie danych z Krajowego Rejestru Czynników Biologicznych

Wstęp Publikacja prezentuje zamierzone użycie czynników biologicznych w celach przemysłowych, diagnostycznych oraz naukowo- badawczych w przedsiębiorstwach w Polsce według stanu na grudzień 2017 r. Materiał i metody Dane pochodzą z Krajowego Rejestru Czynników Biologicznych (KRCB) – bazy danych, w której gromadzone są informacje o celowym użyciu czynników biologicznych w procesach pracy w Polsce. Wyniki Od 598 polskich przedsiębiorstw uzyskano zgłoszenia użycia czynników biologicznych w celach: diagnostycznych – 67,5%, naukowo-badawczych – 25% i przemysłowych – 7,5%. Najwięcej zgłoszeń przesłały laboratoria diagnostyczne przyszpitalne – 36% i inne niż przyszpitalne – 32% oraz szkoły wyższe i jednostki naukowo-badawcze – 13%. Ogółem wskazano 4477 narażonych pracowników (91,3% kobiet, 8,7% mężczyzn). Czynniki z 2. i 3. grupy zagrożenia stosowało odpowiednio 581 i 106 zakładów. Najczęściej wykorzystywano bakterie Escherichia coli (z wyjątkiem szczepów niepatogennych) – 504 zakładów (3529 narażonych pracowników), Staphylococcus aureus – 495 zakładów (3464 narażonych pracowników) oraz Pseudomonas aeruginosa – 459 zakładów (3157 narażonych pracowników). Według KRCB w 58 przedsiębiorstwach (9,7% zgłoszonych) używane były czynniki biologiczne uznane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Nowotworami za rakotwórcze (wirusy: wirus zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus – HBV) – 10 zakładów i 257 narażonych pracowników, wirus zapalenia wątroby typu C (hepatitis C virus – HCV) – 10 zakładów i 232 pracowników, wirus Epsteina-Barr (Epstein-Barr virus – EBV) – 9 zakładów i 227 pracowników, ludzki wirus niedoboru odporności typu 1 (human immunodeficiency virus type 1 – HIV-1) – 8 zakładów i 186 pracowników, wirus brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus – HPV) – 3 zakłady i 94 pracowników, ludzki wirus herpes typu 8 (human herpes virus type 8 – HHV-8) – 3 zakłady i 22 pracowników, ludzki wirus limfotropowy komórek T typu 1 (human T-lymphotropic virus type 1 – HTLV-1) – 1 zakład i 17 pracowników; pasożyty: Schistosoma haematobium – 2 zakłady i 4 pracowników, Clonorchis viverrini – 1 zakład i 2 pracowników, Clonorchis sinensis – 1 zakład i 2 pracowników; bakterie: Helicobacter pylori – 10 zakładów i 137 pracowników). Wnioski Sposób organizacji, umocowanie prawne oraz centralny charakter powodują, że KRCB stanowi unikalną bazę danych, umożliwiającą diagnozę sytuacji oraz śledzenie dynamiki w czasie w kontekście zawodowej ekspozycji na szkodliwe czynniki biologiczne celowo stosowane w zakładach pracy w Polsce. Med. Pr. 2018;69(4):413–424

Background Paper presents the intentional use of biological agents for industrial, diagnostic and research purposes in enterprises in Poland. Material and Methods The source of data is the National Register of Biological (in Polish KRCB) – the type of the database that gathers data about the intentional use of biological agents at work in Poland. The analysis includes tabular summaries of the data as of December 2017. Results Notifications were sent by 598 enterprises for: diagnostic – 67.5%, research – 25% and industrial purposes – 75%. Those mostly were hospital diagnostic laboratories – 36%, entities other than hospitals – 32% and higher education and research units – 13%. In total, 4477 workers (91.3% women, 8.7% men) were exposed to biological agents. Agents from 2nd and 3rd group of risk were used in 581 and 106 enterprises, respectively. Escherichia coli bacteria was most frequently used (with the exception of non-pathogenic strains) in 504 enterprises (3529 exposed workers), Staphylococcus aureus – 495 enterprises (3464 workers) and Pseudomonas aeruginosa – 459 enterprises (3157 workers). In 58 enterprises, biological agents recognized by the International Agency for Research on Cancer as carcinogenic were used (viruses: hepatitis B virus (HBV) – 10 enterprises and 257 workers, hepatitis C virus (HCV) – 10 enterprises and 232 workers, Epstein-Barr virus (EBV) – 9 enterprises and 227 workers, human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) – 8 enterprises and 186 workers, human papilloma virus (HPV) – 3 enterprises and 94 workers, human herpes virus type 8 (HHV-8) – 3 enterprises and 22 workers, human T-lymphotropic virus type 1 (HTLV-1) – 1 enterprise and 17 workers; parasites: Schistosoma haematobium – 2 enterprises and 4 workers, Clonorchis viverrini – 1 enterprises and 2 workers, Clonorchis sinensis – 1 enterprises and 2 workers; bacteria: Helicobacter pylori – 10 enterprises and 137 workers). Conclusions The network organization, legal base and central nature cause that the KRCB is a unique database that allows for diagnosis of the situation and tracking of dynamics in the context of occupational exposure to biological agents used intentionally in enterprises in Poland. Med Pr 2018;69(4):413–424