Kształtowanie się polsko-niemieckich stosunków gospodarczych w latach 1918–1928

Pierwszymi dokumentami otwierającymi historię bezpośrednich polsko-niemieckich stosunków gospodarczych po I wojnie światowej były układ gospodarczy wraz z układem tranzytowym zawarte 22.10.1919 r. Podpisanie układów było poprzedzone kilkumiesięcznymi rozmowami. Inicjatorem i protektorem układów były Główne Mocarstwa Sprzymierzone. W myśl postanowień traktatu Niemcy miały dostarczyć Polsce miesięcznie 75 tys. t węgla z Górnego Śląska, przy czym dostawy te miały wzrastać aż do osiągnięcia przeciętnych dostaw, jakie Polska otrzymywała z Górnego Śląska w latach 1911–1913. Ponadto Niemcy zobowiązały się postawić do dyspozycji Polski 50 tys. t węgla składowanego na hałdach pod warunkiem, że zostanie on zabrany przy pomocy polskiego taboru kolejowego. Do połowy lat 20. handel z Niemcami stanowił blisko połowę wolumenu polskiego handlu zagranicznego. Niemcy były odbiorcą prawie 80% węgla wydobywanego w Polsce. Stosunki polityczne między oboma państwami utrzymywały się w stanie nieustannego napięcia na tle rozbieżności interesów, w szczególności sporu terytorialnego o polską część Pomorza i Wolne Miasto Gdańsk. W styczniu 1925 r. wygasła nałożona na Niemcy w traktacie wersalskim klauzula najwyższego uprzywilejowania wobec towarów z państw Ententy, w tym z Polski. W czerwcu zakończyło się zwolnienie z cła produktów z województwa śląskiego, głównie wydobywanego tam węgla kamiennego, które regulowała Konwencja Genewska o Górnym Śląsku z 1922 r. W połowie 1925 r. strona niemiecka wystosowała do Polski szereg roszczeń politycznych, które rząd Władysława Grabskiego stanowczo odrzucił. Polska odmówiła także przyznania Niemcom zniżek celnych na ich towary, ze względu na brak zgody Niemiec na przyznanie takich ulg na polskie produkty w Niemczech. W odwecie Niemcy jednostronnie wstrzymały import polskiego węgla z województwa śląskiego, przyczyniając się w ten sposób do znaczących strat ekonomicznych strony polskiej. Jednocześnie strona niemiecka podniosła cła na polskie produkty i ustanowiła embargo na część towarów. W odpowiedzi polski rząd podwyższył cła na towary importowane z Niemiec i wprowadził zakaz importu wielu produktów. Polska jako dostawca surowców i jako rynek zbytu dla gotowych towarów w okresie międzywojennym znajdowała się w strefie zainteresowań handlowych Niemiec. Rynek polski i niemiecki były w większym stopniu rynkami kompensacyjnymi niż konkurencyjnymi. Niemcy posiadały dodatni bilans w handlu produktami gotowymi, ujemny we wszystkich innych grupach. Polska przeciwnie, miała ujemny bilans w handlu wyrobami gotowymi, dodatni w zakresie artykułów spożywczych, zwierząt żywych, surowców i półfabrykatów.

The first document that opened the history of direct Polish-German economic relations after World War I was the economic agreement with the transit agreement concluded on October 22, 1919. The conclusion of the agreements was preceded by several months of talks. The initiator and protector of the pacts were the Main Allied Powers. Pursuant to the provisions of the treaty, Germany was to provide Poland with 75 thousand zlotys a month. tons of coal from Upper Silesia, and these deliveries were to increase until the average deliveries that Poland received from Upper Silesia in the period 1911–1913 were achieved. In addition, Germany undertook to put at the disposal of Poland 50,000. tonnes of coal stored in heaps, provided that it will be collected with the help of Polish rolling stock. Until the mid-1920s, trade with Germany accounted for nearly half of the volume of Polish foreign trade. Germany was the recipient of almost 80% of the coal mined in Poland. Political relations between the two countries continued in a state of constant tension over the background of divergent interests, in particular the territorial dispute over the Polish part of Pomerania and the Free City of Gdańsk. In January 1925, the most-favored-nation clause imposed on Germany by the Treaty of Versailles expired in relation to goods from the Entente countries, including Poland. In June, the duty exemption for products from the Śląskie Voivodeship, mainly coal mined there, which was regulated by the Geneva Convention on Upper Silesia of 1922, ended in June. Poland also refused to grant Germany customs discounts on their goods due to Germany’s refusal to grant such discounts to Polish products in Germany. In retaliation, Germany unilaterally suspended the import of Polish coal from the Śląskie Voivodeship, thus contributing to significant economic losses for the Polish side. At the same time, the German side increased customs duties on Polish products and imposed an embargo on some goods. In response, the Polish government increased customs duties on goods imported from Germany and introduced a ban on the import of many products from Germany. Poland, as a supplier of raw materials and as a market for finished goods, was in the area of commercial interest of Germany in the interwar period. The Polish market and the German market were more compensatory than competitive markets. Germany had a positive balance in trade in finished products, negative in all other groups. On the contrary, Poland had a negative balance in trade in finished products, positive in terms of food products, live animals, raw materials and semi-finished products.