O genezie więzi katolicyzmu i świadomości narodowej w społeczeństwie polskim w pierwszej połowie XIX w.

Tekst ukazuje genezę związku katolicyzmu ze świadomością narodową w Polsce przełomu XVIII i XIX w. Omawia literaturę przedmiotu dowodząc, że temat nie został dostatecznie opisany i wskazując nowe pola badawcze. Posługuje się metodologią z zakresu historii, religioznawstwa i nauk o książce. Ustalenia oparto na różnych źródłach (literatura piękna, ulotne piśmiennictwo religijne, kazania, inwentarze księgozbiorów, publicystyka i pamiętniki). Ich analiza wskazuje, że w poł. XIX stulecia podkreślano i treściowo pogłębiano trwałość spójni polskości i katolickości. Mimo rozwijającej się sekularyzacji wydobywano z przynależności do Kościoła powszechnego nowe znaczenia (J. Ordęga, S. Rawicz). Utrata przynależności do “narodu politycznego” (szlachty) spowodowała, że tożsamość religijną zaczęto wtedy postrzegać jako element spajający wspólnotę. Wzmocniło to trwałość mitu Polaka-katolika.

The text presents the origins of the relationship between Catholicism and national consciousness in Poland at the turn of the eighteenth and nineteenth centuries. It discusses the literature on the subject, arguing that the topic has not been sufficiently described and indicating new fields of research. It uses methodology from history, religious studies and book sciences. The findings are based on various sources (fiction, ephemeral religious literature, sermons, book collection inventories, journalism and diaries). Their analysis indicates that the mid-nineteenth century emphasized and deepened in content the durability of the cohesion of Polishness and Catholicness. Despite growing secularization, new meanings were drawn from membership in the Universal Church (J. Ordęga, S. Rawicz). The loss of membership in the "political nation" (gentry) caused religious identity to be perceived as an element binding the community together. This strengthened the durability of the myth of the Catholic Pole.