Dlaczego (auto)biografie? Literatura dokumentu osobistego kiedyś i dziś

Niniejszy tekst jest przeglądem sposobów definiowania autobiografii i biografii oraz ukazywania specyfiki każdego z gatunków pisarstwa osobistego. Owe przypomnienia służą wskazaniu punktów stycznych, a także eksponowaniu wzajemnych zależności pomiędzy pokrewnymi tekstami. Teorie (auto)biograficzne, np. Małgorzaty Czermińskiej, Phillipe’a Lejeune’a, Georga Mischa, połączone z teoretycznymi ujęciami biografii Jerzego Jarniewicza, Lucyny Marzec, Michała Pawła Markowskiego, uzupełnione o komponent genderowy, niepomijające również specyfiki listów jako gatunku mocniej związanego z autobiograficznością niż biograficznością, posłużyły do wskazania powodów stałej atrakcyjności literatury dokumentu osobistego. Ponadto, dzięki uwzględnieniu narracyjnych teorii tożsamości, spróbowano scharakteryzować możliwe konstrukcje podmiotu (auto)biograficznego. Tekst jest fragmentem wykładu inauguracyjnego wygłoszonego podczas otwarcia Pracowni Badań Biografii i Autobiografii na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

This text is a review of selected ways of defining autobiography and biography, showing the specificity of each genre of personal writing, as well as indicating points of contact and exposing mutual dependencies. The (auto)biographical theories of e.g. Małgorzata Czermińska, Phillipe Lejeune, George Mish combined with theoretical approaches to biography by Jerzy Jarniewicz, Lucyna Marzec, Michał Paweł Markowski, complemented by a gender component, not omitting also the specificity of letters as a genre more strongly related to autobiography than biography, served to indicate the reasons for the permanent attractiveness of personal document literature. Moreover, by taking into account narrative theories of identity, an attempt was made to reconstruct possible constructions of the (autobiographical) subject. The whole article (in an extended version) was delivered as an inaugural lecture during the opening of the Biography and Autobiography Research Workshop at the Faculty of Polish Studies of the Jagiellonian University.