Zestawy krytyczne (reaktory mocy zerowej) w Instytucie Badań Jądrowych

W latach 1961-1972 zbudowano w Instytucie Badań Jądrowych w Świerku k/Warszawy cztery zestawy krytyczne, zwane też reaktorami mocy zerowej znane pod nazwami: ANNA, MARYLA, AGATA i PANNA. Służyły one do badań w zakresie eksperymentalnej fizyki reaktorów jądrowych w trzech dziedzinach: statyki, kinetyki i szumów (fluktuacji) strumienia neuronów, co w bardziej zrozumiałym języku można określić jako: oceny osiągnięcia stanu krytycznego, odpowiedzi strumienia neutronów na wprowadzenie zaburzenia zewnętrznego i badania procesu stochastycznego rozszczepienia co objawia się wahaniami strumienia neutronów na poziomie ok. plus/minus jednego procenta. Poza tym w 1963 r. zbudowano zestaw podkrytyczny HELENA do badania metod pomiarowych w zakresie statyki reaktorów i jako stałe źródło neutronów do badania produkowanych wówczas w IBJ przyrządów (komór rozszczepieniowych) do pomiaru strumienia neutronów. W artykule opisano budowę i pokrótce prowadzone badania na tych zestawach.

Between 1961-1972 four critical assemblies, also called zero-power reactors, were constructed at the Institute of Nuclear Research (INR) at Swierk (near Warsaw) known under the names: ANNA, MARYLA, AGATA and PANNA. They were used for experiments in the three domains of nuclear reactor physics: static, kinetics and noise measurements. These experiments may be described as operation of a reactor with: steady state of neutron flux, changes in neutron flux due to external disturbance in composition of a reactor material and fluctuation of neutron flux due to stochastic character of a chain reaction in a range of plus/minus one percent. In addition in 1963 a subcritical assembly HELENA was constructed for verification of some measurement methods in reactor physics and as a neutron source for checking of neutron detectors (fission chambers) constructed at the INR. The paper presents the construction and the experiments performed using these assemblies.