Motywy wyboru zawodu a pełnienie roli nauczyciela

Celem opracowania jest ukazanie standardu pełnienia roli nauczyciela i motywów wyboru zawodu wśród nauczycieli oraz przedstawienie ewentualnych zależności między tymi zmiennymi. Przystępując do badań, założono, że pozytywne motywy wyboru zawodu będą sprzyjać heurystycznemu standardowi pełnienia roli nauczyciela. Nauczyciele świadomi swoich zawodowych wyborów (wybory pozytywne) będą przejawiać wyższy standard pełnienia roli nauczyciela (nastawienie na emancypację, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach sprzeczności, ambiwalencji) w porównaniu z nauczycielami, którzy swój zawód wybrali z przyczyn negatywnych, neutralnych czy ambiwalentnych. Badania, z wykorzystaniem sondażu diagnostycznego, objęły 225 losowo dobranych nauczycieli pracujących w szkołach różnych typów, na wsi i w różnej wielkości miastach na terenie Małopolski. Na podstawie wyników badań można stwierdzić, że nauczyciele generalnie prezentują adaptacyjny (przedmiotowy) standard funkcjonowania w zawodzie (pełnienia roli nauczyciela) i większość z nich dokonała wyboru studiów pedagogicznych z przyczyn, które w aspekcie motywacji do przyszłej pracy można uznać za pozytywne. Wyniki prezentowanych badań pokazują też, że standard pełnienia roli nauczyciela nie jest powiązany z motywami wyboru zawodu. Prawdopodobnie określone (pozytywne, negatywne, neutralne czy ambiwalentne) motywy i wyobrażenia o przyszłym zawodzie, które towarzyszą kandydatom na nauczycieli w decyzjach dotyczących wyboru zawodu, nie przesądzają o jakości pełnienia roli zawodowej: dominacji w niej heurystycznych czy też adaptacyjnych zachowań i działań.

The aim of the paper is to present the standard of performing teacher’s role and the reasons why teachers choose their profession as well as to show the potential relations between the said variables. The initial assumption was that positive motivation behind the choice of teacher’s profession will foster the heuristic standard of performing teacher’s role. The teachers who are aware of their professional choices (positive choices) will reveal a higher standard of performing teacher’s role (turn to emancipation, ability to cope with contradictory and ambivalent situations) in comparison to the teachers who have chosen their profession for negative, neutral or ambivalent reasons. The research, with the use of diagnostic survey, covered 225 randomly selected teachers employed in all kinds of schools, in villages and towns of different size, in the region of Małopolska. The research results show that the majority of teachers reveal adaptive (instrumental) standard of functioning in the profession (performing teacher’s role), what is more, most of the said teachers have chosen pedagogical studies for the reasons that in view of motivation for future work can be regarded as positive. The research results also show that the standard of performing teacher’s role is not related to the motivation behind the choice of teacher’s profession. Specific (positive, negative, neutral or ambivalent) reasons and notions referring to the future profession that influence the decisions on the choice of profession taken by candidates for teachers probably do not determine the quality of performing the professional role, i.e. the domination of heuristic or adaptive behaviours and activities.