Posthumanizm: między ideologią a teorią społeczną. Próba wyjaśnienia kilku nieporozumień dotyczących koncepcji postczłowieka

Artykuł stanowi odpowiedź na polemiczny tekst A. Rogalskiej-Marasińskiej pt. Człowiek – postczłowiek – transczłowiek: kto podejmie edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju?. Postaram się wykazać, iż mimo pewnych odchyleń ideologicznych posthumanizm stanowi współcześnie jedyną alternatywę wobec transhumanizmu, który definiuję jako ideowego spadkobiercę nowożytnego humanizmu. Z tego powodu humanizm nie może stanowić zabezpieczenia przed transhumanistycznym ryzykiem egzystencjalnym. Będę argumentował, że to właśnie humanistyczny antropocentryzm stanowi nie tylko największe zagrożenie dla środowiska naturalnego w sensie ogólnym, ale także konkretnie dla samego gatunku ludzkiego, którego sprawczość może zgodnie z logiką (trans)humanistyczną zostać przejęta przez cyfrowe algorytmy. Z drugiej strony relacyjna antropologia posthumanizmu może przywrócić transcendentalny obraz człowieka i edukacji, które sprzeciwiają się (trans)humanistycznemu redukcjonizmowi. Na końcu poświęcę kilka uwag możliwości integracji posthumanizmu w system edukacyjny poprzez instytucjonalną reaktywację edukacji filozoficznej.

The article is a reply to A. Rogalska-Marasińska’s polemical text entitled Human – Posthuman – Transhuman: Who Will Undertake the Education for Sustainable Development?. I will try to show that despite some ideological deviations posthumanism poses contemporarily the only alternative to transhumanism which I define as an ideational inheritor of modern humanism. Thus, humanism cannot secure us from the existential risks of transhumanism. I will argue that, first and foremost, it is humanistic anthropocentrism that poses not only the greatest danger for the natural environment in general, but specifically for the human species, whose agency can be, in accordance to the logics of (trans)humanism, taken over by digital algorithms. The relational anthropology of posthumanism, on the other hand, could reinstate the transcendental image of man and education, which resist the reductionist tendency of transhumanism. At the end I willdedicate a few comments to the possibilities of integrating posthumanism into the educational system through an institutional reactivation of philosophical education.