Homogamia edukacyjna małżonków w krajach europejskich

Research on socioeconomic homogamy was developed by stratification researchers who used marriage patterns to describe how open stratification systems are. In cross-national studies primary concern of marriage homogamy lies in examination of similarities and differences in their social structures. Following large-scale international studies we use the European Social Survey data from 21 countries to examine the association between spouses' educational levels. Loglinear analysis is applied to assess: (i) degree of association between education of spouses, (ii) patterns of barriers to intermarriage, (iii) variation in homogamy for partners with the same education for primary, uncompleted secondary, secondary, and university levels, (iv) asymmetry in marriage patterns between women and men. The strongest association between spouses' education is in Italy, followed by Hungary, Poland, and Austria whereas the lowest association displays in the United Kingdom and Spain. Contrary to previous research we did not find inter-country variation in this association according to degree of modernization, cultural tradition, or division into post-communist and Western democracies. In line with all earlier studies we found - upon examination of parameters estimated for educational levels - an uniform tendency according to which the difficulties of intermarriage varies monotonically with differences between educational level of spouses. The tendency toward in-marriage proved to be the strongest in the lowest educational levels - such pattern takes place in the seventeen countries. Finally, our analysis substantiated presence of significant net gender gap but we find that it is by no means the same in each country.

Homogamia edukacyjna małżonków zawsze przyciągała uwagę badaczy jako wskaźnik barier i dystansów społecznych. Przedstawiamy tu wyniki analiz przeprowadzonych na danych, pochodzących z badania European Social Survey, zrealizowanego w 21 krajach. Przedmiotem analizy jest homogamia definiowana w terminach stopnia zbieżności między poziomami wykształcenia mężów i żon. Analizując ją pod kątem ustalenia generalnych prawidłowości wykazujemy, że: (i) we wszystkich krajach występuje wyraźna tendencja do homogamii edukacyjnej małżonków, (ii) tendencja ta daje o sobie znać w postaci skokowego wzrostu szans na zawarcie związku w miarę zmniejszania się różnic między poziomami wykształcenia partnerów; (iii) dominującym wzorem jest małżeństwo między reprezentantami z tego samego "poziomu" edukacji, przy czym najsilniejsza jest homogamia między małżonkami z wykształceniem niepełnym podstawowym i podstawowym, (iv) wreszcie, dla większości krajów potwierdza się, uchwycony we wcześniejszych analizach tzw. "efekt asymetrii" - więcej jest małżeństw, w których wyższe wykształcenie ma mąż. Jednak nie jest to uniwersalna prawidłowość, czego świadectwem jest występowanie aż w siedmiu społeczeństwach asymetrii "korzystnej" dla kobiet, co obejmuje i Polskę.