Wzory prestiżu zawodów

The purpose of this analysis is to look at occupational prestige phenomenon from a new perspective which takes into account its multidimensional nature. Using factor analysis of occupational prestige ratings from the 2006 Polish module of the European Social Survey, the 1987 Polish IFiS-PAN survey and the 1989 United States Social Survey data, the author presents dimensions in which respondents evaluate occupational prestige of several positions. At least three enduring dimension of evaluating prestige have occurred across time and space (in two countries). Those dimensions are: manual labour, key functions in organisations and importance (utility) for society. Moreover, in the Polish data from 2006 the author finds an additional dimension, namely the public function dimension. Four dimensions found in the Polish data from 2006 are examined using variables which characterise respondents' socioeconomic status and attitude to life - especially associated with work. Beside the public functions dimension, there is no significant difference in evaluating prestige on a particular dimension between respondents with various socioeconomic status and attitude to life. The presented approach to occupational prestige can also explain some changes in prestige ratings. The author draws a comparison between Poland in 1987 and 2006 and shows significant shifts in perception of some occupations.

Celem tej analizy jest spojrzenie na fenomen prestiżu zawodów z nowej, uwzględniającej wielowymiarowy charakter tego zjawiska perspektywy. Opierając się na danych Europejskiego Sondażu Społecznego dla Polski w 2006 roku, badaniach przeprowadzonych przez IFiS PAN w 1987 roku oraz danych z Generalnego Sondażu Społecznego przeprowadzonego w Stanach Zjednoczonych w 1989 roku, szukam wymiarów oceniania prestiżu zawodów. Przynajmniej trzy zgodne wymiary ocen prestiżu można znaleźć w różnych punktach czasowych i przynajmniej w dwóch społeczeństwach. Są to: wymiar pracy wykonawczej, kluczowej roli w organizacjach i użyteczności dla społeczności. Ponadto, jeżeli chodzi o polskie społeczeństwo w 2006 roku, wykrystalizował się wymiar funkcji publicznych. Prezentowane ujęcie daje możliwość trafniejszej interpretacji hierarchii prestiżu niż klasyczne teorie. W dalszej części badam zgodność nadawania prestiżu w czterech wymiarach ocen w Polsce w roku 2006 ze względu na zmienne społeczno-ekonomiczne oraz postawy charakteryzujące światopogląd respondentów. Nie licząc wymiaru funkcji publicznych, stwierdzam silną zgodność nadawania ocen prestiżu. Dalej analizuję różnicę między wzorami prestiżu i dzięki niej próbuję zrozumieć zmiany, jakie nastąpiły między 1987 a 2006 rokiem w polskiej hierarchii prestiżu. Analiza wzorów prestiżu pokazuje, jak zmiana percepcji pozycji zawodowych wpływa na ich położenie w hierarchii prestiżu. Ustalenia zawarte w tym artykule można traktować jako nowy głos w sporze – który w pewnym momencie ucichł, ale nie został jednak rozstrzygnięty – dotyczącym odpowiedzi na pytanie o to, czym jest prestiż zawodów i jakie mechanizmy za nim stoją.