Próżnia socjologiczna a demokracja – analizy empiryczne

This article discusses a classical Stefan Nowak's hypothesis of sociological vacuum. The main objective is to test the hypothesis that sociological vacuum is dysfunctional for democracy; The author aims to answer the question whether a democratic system can function properly in a society experiencing sociological vacuum. Analyses show that sociological vacuum is not unique for Poland - societies under scrutiny differ significantly in terms of group identities and their variance. This variance, however, is not related to the quality of democracy; among successful democratic systems there are both countries of large and small sociological vacuum. This implies that democracy can function properly also in countries where group identities are weak. Thus the main conclusion of the article is that deficiencies and imperfections of democracy, also in Poland, are due to other than sociological vacuum causes.

Tematem pracy jest klasyczna hipoteza Stefana Nowaka o próżni socjologicznej. Celem artykułu jest weryfikacja hipotezy o dysfunkcjonalności zjawiska próżni wobec demokracji; test empiryczny ma dać odpowiedź na pytanie, czy ustrój demokratyczny może właściwie funkcjonować w społeczeństwie dotkniętym próżnią socjologiczną. Przeprowadzone analizy przekonują, że próżnia socjologiczna nie jest zjawiskiem unikatowym, wyjątkowym dla Polski – badane społeczeństwa różnią się zasadniczo pod względem poziomu tożsamości grupowych i ich rozproszenia. To zróżnicowanie pozostaje jednak bez związku z jakością demokracji: wśród krajów cieszących się efektywnym ustrojem demokratycznym są zarówno takie, w których próżnia socjologiczne jest mała, jak i takie, w których jest ona duża. Skłania to do wniosku, że udana, efektywnie działająca wspólnota demokratyczna może też istnieć w społeczeństwie, w którym tożsamości grupowe są słabe. Głównym wnioskiem artykułu jest wobec tego twierdzenie, że ułomności i wady ustroju demokratycznego, także w Polsce, wynikają z innych niż istnienie próżni socjologicznej przyczyn.