Egzaminowanie w szkole wyższej: między (nie)oczywistością znaczeń i złudzeniami zmiany

Inspiracją do namysłu podjętego w niniejszym tekście są napięcia występujące między „ideą paradygmatycznej zmiany from teaching to learning” (Sajdak, 2013, s. 293) a realiami kształcenia w polskich szkołach wyższych. Źródeł owych rozdźwięków jest wiele. W literaturze pedagogicznej powszechnie zwraca się uwagę na problemy wynikające ze ścierania się odmiennych porządków epistemologicznych, politycznych i etycznych, poddając krytycznej analizie dążenie do zawłaszczenia dyskursu uniwersyteckiego przez neoliberalizm (Bauman, 2011a; Czerepaniak-Walczak, 2014; Malewski, 2014; Potulicka, 2010). Równie często podkreśla się deklaratywny charakter samej transformacji, zwłaszcza działania związane z tworzeniem mechanizmów zapewniania jakości kształcenia, które uczyniły „płonną nadzieję na rzeczywistą zmianę paradygmatu edukacji akademickiej” (Czerepaniak-Walczak, 2013, s. 45). Zdecydowanie słabiej obecna w namyśle nad współczesnym obliczem kształcenia w szkołach wyższych jest natomiast refleksja zakorzeniona w „dyskursie teoretycznym legitymizującym dydaktykę ogólną” (Gołębniak, 2010, s. 258), chociaż coraz wyraźniej ujawniają się niespójności między wiedzą pedagogiczną i praktyką dydaktyczną szkoły wyższej (zob. Sajdak, 2013). Są one pogłębiane między innymi stopniowym upowszechnianiem się języka efektów kształcenia, który ma umożliwić „jednoznaczny” opis „nowej” edukacyjnej rzeczywistości i projektowanie rozwiązań w jej obszarze (zob. Szyling, 2016).

The reflection undertaken in the paper was inspired by tensions occurring between expectations of a paradigmatic change in academic education and the reality of education in the Polish higher school. I have reviewed this issue from the perspective of theory and practice of examinations, with their didactic and social dimension being taken into account, as well as the perception of this process by different entities engaged in it and in using its outcomes. Thanks to it, I have achieved a multilateral panorama of a fragment of reality of university education, enabling construction of the didactic discourse underlying it. The analyses conducted expose areas of pragmatic reduction of meanings of the complex educational and social reality, which leads to, on the one hand, bureaucratic normalization of didactic practice and, on the other hand, to an increase in tensions surrounding examinations and their outcomes. These consequences – although distinct – are interrelated in many ways. They also do not leave any doubts as to the duration of behavioural foundations and normative roots of everyday education in higher school and they both problematize the possibility of paradigmatic shift in academic didactics, exploiting inspirations of participatory paradigms.