Władztwo rady i gmina w reprezentacji dużych miast pruskich w średniowieczu

Celem artykułu jest analiza przedstawiania przez wielkie miasta pruskie własnej organizacji politycznej, w szczególności zaś formy sprawowania władzy. Autor podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu konstruowany obraz własny uwzględniał udział wspólnoty obywateli w rządzeniu miastem i kreowaniu organów władzy,a w jakim przedstawiano miasto jako wspólnotę podlegającą władztwu rady. Podstawą wniosków są źródła pisane. Autor wykazuje, że do początku XIV wieku miasto reprezentowało się jako wspólnota obywateli, działająca bezpośrednio in corpore oraz za pośrednictwem swoich organów administracyjnych i sądowych. Wykształcenie się na przełomie XIII/XIV wieku w dużych miastach pruskich ustroju radzieckiego sprawiło,że także w reprezentacji miasta zaczęto artykułować władztwo rady nad komuną. Mimo monopolizacji władzy w mieście przez oligarchię kupiecką, wbrew realiom ustrojowym,miasto przedstawiało się jako wspólnota, której obywatele uczestniczą w stanowieniu prawa i podejmowaniu decyzji w interesie dobra wspólnego. Taki model władzy komunalnej eksponowano szczególnie w czasach zagrożenia zewnętrznego oraz konfliktów wewnętrznych. W odróżnieniu jednak od jednolitej wspólnoty commune civitatis lubdy bürger algemeyne pojawiającej się w źródłach z XIII i I połowy XIV wieku, komuna późnośredniowieczna prezentuje się jako społeczność zróżnicowana, tworzona przez różne grupy zawodowe (kupców, rzemieślników) i działająca za pośrednictwem różnych organów: rady, ławy sądowej, cechów.

The purpose of the article has been to analyse the way the big Prussian towns presented their own political organisation and especially the form they exercised their power. The author attempts to answer the question to which extent the presented image took into consideration the contribution of the citizens’ community in the control over the town and in the creation of the governing bodies, and to which extent the town was presented as a community under the control of the Council. The basis for the conclusions were written sources. The author has proved that until the beginning of the 16th century the town was represented as a community of its citizens, acting directly in corpore and through its administrative and judicial bodies. The fact that at the turn of the 13th and 14th centuries the regime in big Prussian towns became soviet in its character caused that also in the representation of the town the control of the council over the commune was started to be emphasised. In spite of the monopolising of power by the merchant oligarchy and in spite of the regime reality the town was presented as a community whose citizens participated in making laws and decisions in the interests of the common good. That was the model of communal power that was especially emphasised in times of internal conflict and external threats. Yet, unlike the homogenous community of commune civitatis or dy bürger algemeyne that appeared in the sources from the 13th century and the first half of 14th century the late Middle Ages commune seems to have been a diversified community created by various professional groups (merchants, artisans) and it acted through different bodies: a council, courts of law, guilds.