Wokół antropologii i etyki Janusza Korczaka. Szkic zagadnienia i pytania otwarte

W XX w. przedstawiciele pedagogiki społecznej skupili się wokół konkretnych idei i jednocześnie problemów tkwiących w polskim społeczeństwie. Idee te były jasno wyznaczone: podmiotowość, sprawiedliwość społeczna, pomocniczość i edukacja społeczna. Co ważne, pojęcia te nie były tylko przedmiotem teoretycznego namysłu, lecz także były elementem praktycznego działania takich ludzi, jak: Helena Radlińska, Ryszard Wroczyński czy Aleksander Kamiński. Można powiedzieć, że wyżej wymienione osoby w znacznej mierze przyczyniły się do tego, aby procesu wychowania nie ograniczać tylko do przekazywania pouczeń, a procesu kształcenia nie zamykać wyłącznie w metodach przekazywania wiedzy. W pedagogice społecznej XX w. chodziło o człowieka ujętego na sposób holistyczny. W to pokolenie historyczne Radlińskiej, jak i pozostałych propagatorów pedagogiki społecznej XX w. w Polsce, wpisuje się także osoba Janusza Korczaka – pedagoga, wychowawcy, praktyka. Celem tego artykułu będzie próba odpowiedzi na pytania dotyczące tego, jak wizja antropologiczno-etyczna Korczaka wpłynęła na jego idee pedagogiczne, oraz co dzisiaj, w XXI w., filozofia i pedagogika może przenieść z jego wizji dziecka oraz dorosłego na grunt współczesnych wyzwań stojących przed naukami humanistycznymi i naukami społecznymi.

In the twentieth century, representatives of social pedagogy focused on specific ideas as well as problems inherent in Polish society. These ideas were clearly delineated: subjectivity, social justice, subsidiarity, and social education. Importantly, these concepts were not the subject of theoretical reflection, but were also part of the practical activities of people such as: Helena Radlińska, Ryszard Wroczyński, or Aleksander Kamiński. It can be said that the above-mentioned people have largely contributed to the fact that the educational process is not limited only to the provision of instructions, and the education process is not limited only to the methods of transferring knowledge. The social pedagogy of the twentieth century was about a human being perceived in a holistic way. Janusz Korczak – a pedagogue, educator, practitioner –  belongs to this historical generation, as well as represents other promoters of social pedagogy of the 20th century in Poland. The aim of this article is to answer the questions about how Korczak’s anthropological and ethical vision influenced his pedagogical ideas and what modern-day philosophy and pedagogy can gain from his vision of a child and an adult, and how to transfer these concepts into contemporary challenges facing social sciences and the humanities.