Istota i mechanizmy funkcjonowania demokracji "ad hoc"

Artykuł przedstawia jeden z mechanizmów kształtujących decyzje polityczne we współczesnych systemach demokratycznych, nazwany „demokracją ad hoc”. Polega on na podejmowaniu decyzji politycznych, przyjmujących postać uregulowań o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym, na podstawie przesłanek o charakterze jednostkowym. Po zdefiniowaniu i określeniu istoty demokracji ad hoc ukazano typowy przebieg oraz przykłady ilustrujące, jak również wskazano na najważniejsze konsekwencje jego występowania. W dalszej części zanalizowano mechanizmy prowadzące do wytwarzania się demokracji ad hoc. Przedstawione wyjaśnienie zakłada, że podstawowym jej źródłem jest interferencja wewnętrznie niespójnych logik działania trzech podmiotów funkcjonujących w sferze polityki: mediów relacjonujących wydarzenia polityczne, społeczeństwa formułującego oczekiwania wobec systemu politycznego oraz decydentów politycznych działających w obrębie tego systemu. Na koniec postawiono hipotezę mówiącą, iż na oddziaływanie demokracji ad hoc szczególnie silnie są narażone systemy społeczne w fazie nasilonych zmian i procesów demokratyzacyjnych. Hipoteza ta została uzasadniona i uprawdopodobniona przez wskazanie przesłanek odnoszących się do Polski w okresie transformacji systemowej.

The article presents a particular mechanism of political decision making in contemporary democratic systems. It is called here ‘ad hoc democracy’. This notion refers to the phenomenon of making political decisions (that are general and abstract) on the basis of premises that are individual and situational. After defining ad hoc democracy, the author reconstructs a typical scenario of the phenomenon, demonstrates selected examples of ad hoc democracy and discusses its main consequences. The analysis of ad hoc democracy construction process follows. The main cause of ad hoc democracy is defined as the interference of internally inconsistent logic of actions taken by three types of actors in political sphere: media, society (treated as an audience) and political decision-makers. In the last part of the article it is hypothesized that the systems experiencing rapid social changes and democratization processes are particularly prone to the emergence of ad hoc democracy. The hypothesis is justified and substantiated by referring to an example of Poland during the systemic transformation process.