Norma wzajemności w środowisku rodzinnym. Relacje dzieci z rodzicami w kontekście wzajemności

Wprowadzenie. W artykule przedstawiono normę wzajemności w kontekście nauk społecznych: filozofii, socjologii, psychologii, pedagogiki, a także religii. Nauki te opisują wzajemność jako normę moralną równoznaczną z przyjmowaniem powinności wobec innych ludzi. Mechanizm jej działania wraz z powstawaniem zobowiązań przyczynia się do tworzenia więzi międzyludzkich, poczucia obowiązku, ale również poczucia winy. Specyficzną sytuację wymiany wzajemnej tworzy rodzina. Podstawą więzi są w niej uczucia moralne, które generują poczucie obowiązku i mobilizują do ponoszenia wyrzeczeń podczas jego realizacji. „Odwzajemniona dobrowolność” jest podstawą spoistości rodziny. Cel. Celem artykułu jest przedstawienie relacji wzajemności w rodzinie. Badania nad wychowaniem do wzajemności w rodzinie prowadzono w 2012 roku i one stały się pretekstem do zrobienia wywiadów na temat rodzinnych relacji wzajemności. Materiały i metody. Przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych metodą sondażu diagnostycznego, na potrzeby artykułu były to wywiady ustrukturyzowane. Wyniki. Podejście do wzajemności w rodzinie to problem bardzo złożony, zależny w dużej mierze od wieku respondentów, czyli dystansu do własnych wspomnień, relacji między rodzicami a dziećmi czy rodzeństwem. Badania sondażowe wskazują, że na relacje wzajemności oddziałuje sytuacja materialna rodziny. Płaszczyzna wzajemnych związków w rodzinie to trudny temat, przywołujący bolesne wspomnienia, to źródło niepewności z powodu wielu niewyjaśnionych sytuacji. To często przyczyna poczucia winy, które pojawia się w wyniku zaniechanych obowiązków i powinności.

Introduction. The paper presents the norm of reciprocity in the context of social sciences: philosophy, sociology, psychology, pedagogy, and religion. These sciences describe reciprocity as a moral standard tantamount to accepting obligations towards other people. Together with the emergence of obligations, the mechanism of reciprocity contributes to the creation of interpersonal ties, the feeling of duty, as well as the feeling of guilt. A specific situation of mutual exchange is a family where the basis for ties are moral feelings which generate the feeling of duty and mobilises people to make sacrifices. “Reciprocated voluntariness” is the basis for the unity of families. Aim. The purpose of the paper is to present the relationship of reciprocity in a family. Studies on education devoted to reciprocity in the family were conducted in 2012 and offered a pretext for conducting interviews about reciprocity relationships in a family. Materials and Methods. The paper presents results of studies conducted with the use of a diagnostic poll method; interviews were conducted for the purpose of the paper. Results. The approach to reciprocity in a family is a very complex problem which primarily depends on the respondents’ age, i.e., the distance to own memories, relationships with parents and children or siblings. Polls suggest that the relations of reciprocity are affected by the material status of a family. The realm of reciprocal relationships in a family is a difficult issue, evoking painful memories; it is a source of uncertainty and many unexplained situations. It is often a source of the feeling of guilt due to neglected obligations.