Modalność deontyczna w tekście prawnym. Próba analizy porównawczej na przykładzie konstrukcji z czasownikiem modalnym shall + bezokolicznik w angielskiej wersji Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i jej odpowiedników w wersji niemieckiej, niderlandzkiej

Przedmiotem niniejszego artykułu jest konstrukcja z czasownikiem modalnym shall + bezokolicznik w angielskiej wersji Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i jej odpowiedniki w wersjach niemieckiej, niderlandzkiej i polskiej. Jako tertium comparationis przyjęto kategorię semantyczną modalności deontycznej w tekście prawnym. Studium porównawcze przedstawia stopień, w jakim badany typ tekstu kodowany jest użyciem sygnałów modalnych. Określa czynniki niezależne od typu tekstu, które wymagają zastosowania form modalnych w zależności od wewnętrznego charakteru systemu gramatycznego. Przewodnią metodą badawczą jest zatem analiza strukturalna i funkcjonalna na podstawie hipotezy konwergencji kategorialnej przy kodowaniu odpowiednich funkcji gramatycznych przez jednostki należące do odmiennych warstw systemów językowych. Przeprowadzone badania wykazały, że wybór odpowiedniego ekwiwalentu dla wyrażenia modalności deontycznej nie jest determinowany podobieństwem formalnym jednostek języka źródłowego i docelowych.

In her article, Patrycja Montusiewicz examines constructions with the modal verb shall + infinitive in the English version of the Universal Declaration of Human Rights and its German, Dutch and Polish versions. She has adopted the semantic category of deontic modality in a legal text the tertium comparationis. This comparative study shows the degree to which the analyzed text type is coded with the help of modal signals. Montusiewicz identifies factors independent of the type of text and requiring the use of modal forms depending on the internal nature of the grammatical system. Her main research method is, therefore, a structural and functional analysis based on the hypothesis of categorial convergence when coding the appropriate grammatical functions by units belonging to different layers of the language systems. Her research has shown that the selection of an appropriate equivalent for the expression of deontic modality is not determined by the formal similarity of the source and target language units.