The author presents the pedagogical strategy of F. Znaniecki, discovered by himself, which ramains important for intercultural pedagogy, and which was expressed by the philosophically thinking sociologist only in 1929. It is a controversial pedagogical idea, treated as a condition for overcoming intercultural antagonisms in the mode of a new quality of support for subjective development of children and different than usual in upbringing. This is connected with the simultaneous indication of the importance of educationally critical attitude towards the cultural condition of adults, which requires correction by wise people. The text uses new readings of the writings of the classic sociology, although read differently than shown by its common philosophical, pedagogical and sociological interpretations. This thread is more fully discussed and documented in the author’s book, entitled “Claims and transactuality in the humanities. Florian Znaniecki: the legacy of ideas and its cracks”. Znaniecki’s key pedagogical postulate, important interculturally, is the suggestion of the need to move from raising children in the mode of intra-group socialization to supporting their self-education open to recognizing their own passions, to cultural diversity and stimulating the ability to use the encounter with otherness, in recognition of the naturalness of diversity, in recognition of the naturalness of differentiation, albeit without antagonisms. At the same time, education (bringing-up) in this approach is paradoxically to concern mainly adults, with the correction of their claims, including against the absolutization of their own aggressive prejudices, taken over under the influence of socialization dichotomizations. An attempt is made to evaluate the intercultural pedagogical strategy outlined in this way, which from the very beginning has not met with the sufficient recognition of pedagogy, nor has it been properly evaluated. Znaniecki’s strategy is confronted mainly with the approach of R. Rorty, J. Habermas, as well as M. Buber, H. Gadamer, A. Maslow and M. Kundera. The author points to the traces of the legitimacy of inscribed the attitude of T. Lewowicki in the not sufficiently well recognized aspirations of F. Znaniecki himself, following the reflections in the Jubilee Book dedicated to the former for his 80th anniversary.
Autor przybliża rozpoznaną przez siebie strategię pedagogiczną F. Znanieckiego, ważną dla pedagogiki międzykulturowej, wysłowioną przez filozoficznie myślącego socjologa dopiero w roku 1929. Chodzi o kontrowersyjną ideę pedagogiczną, traktowaną jako warunek przezwyciężania antagonizmów międzykulturowych w trybie nowej jakości wspomagania podmiotowego rozwoju dzieci i innego niż zwykle w wychowaniu. Wiąże się to z jednoczesnym wskazaniem na wagę krytycznego wychowawczo odnoszenia się kondycji kulturowej ludzi dorosłych, wymagającej naprawiania przez ludzi mądrych. W tekście wykorzystano nowe lektury pism klasyka socjologii, choć inaczej czytanego, niż to ukazują jego obiegowe wykładnie filozoficzne, pedagogiczne i socjologiczne. Pełniej wątek ten jest omawiany i udokumentowany w książce autora pt. Uroszczenia i transaktualność w humanistyce. Florian Znaniecki: dziedzictwo idei i jego pęknięcia (2022, Kraków: Impuls). Kluczowym pedagogicznie postulatem Znanieckiego – ważnym międzykulturowo – jest sugestia konieczności przejścia od wychowania dzieci w trybie socjalizacji wewnątrzgrupowej do wspomagania ich samokształcenia otwartego na rozpoznawanie własnych pasji, na różnorodność kulturową i stymulującego zdolność do korzystania ze spotkania z innością, w uznaniu naturalności zróżnicowania, choć bez antagonizmów. Zarazem wychowanie ma w tym podejściu paradoksalnie dotyczyć głównie ludzi dorosłych, z korektą ich uroszczeń, w tym przeciw absolutyzacji ich własnych agresywnych przesądzeń, przejmowanych pod wpływem socjalizacyjnych dychotomizacji. Zostaje podjęta próba oceny tak zarysowanej międzykulturowej strategii pedagogicznej, która od samego początku nie spotkała się z uznaniem pedagogów, ani nie doczekała się należytej oceny. Strategia Znanieckiego zostaje zderzona głównie z podejściem R. Rorty’ego, J. Habermasa, a także M. Bubera, H. Gadamera, A. Maslowa oraz M. Kundery. Autor wskazuje na tropy zasadności wpisywania postawy T. Lewowickiego w nie dość dobrze rozpoznane dążenia samego F. Znanieckiego, w ślad za rozważaniami w Księdze Jubileuszowej dedykowanej temu pierwszemu na jego 80-lecie.
