Kształtowanie się w polszczyźnie formacji feminatywnych o nacechowaniu pejoratywnym (na przykładzie derywatów formowanych od męskich podstaw na -nik i -arz)

Artykuł porusza problematykę historycznych losów grup derywatów żeńskich pozbawionych morfologicznego elementu -k-, a zatem form feminatywnych utworzonych za pomocą formantów -nica i -ara. W tekście jednostki te poddane zostały analizie wobec bliskich im semantycznie, lecz rozbieżnych stylistycznie, leksemów zawierających morfologiczny element -k- (zakończonych odpowiednio na -(nicz)ka i -(ar) ka). Przedmiot obserwacji stanowią zarówno historyczna motywacja słowotwórcza form feminatywnych bez elementu morfologicznego -k- (ucięcie morfologiczne, derywacja sufiksalna), jak i wzajemny wpływ na siebie jednostek leksykalnych każdej z grup. Okazuje się, że między derywatami powstałymi we wspomnianych grupach zachodzi analogia zależności między feminatywami z elementem morfologicznym -k- oraz jednostkami leksykalnymi pozbawionymi tego elementu. Cecha ta staje się w polszczyźnie charakterystyczna głównie dla nazw żeńskich o ujemnym odcieniu emocjonalnym. Analiza wykazała, że historyczne zależności jednostek leksykalnych zaliczających się do omawianych grup derywatów rzutują wyraźnie na polszczyznę współczesną, a wiele tendencji ma swoje odbicie także w leksyce najnowszej.

The article raises the issue of historical fate of groups of female derivatives devoid of the morphological element -k-, and thus femnative forms created with the use of the -nica and -ara formants. In the text, these units were analyzed against semantically related, but stylistically divergent, lexemes containing the morphological element -k- (ending with - (nicz)ka a nd - (ar)ka, respectively). Both the historical formative motivation of feminative forms without the morphological element -k- (morphological truncation, suffixal derivation), and the mutual influence of lexical units of each group on each other, are the subject of observation. It turns out that between the derivatives formed in the groups mentioned above, there is an analogy of the relationship between feminatives with the morphological element -k- and lexical units without this element. This feature becomes characteristic in Polish language mainly for female names with a negative emotional tinge. The analysis showed that the historical dependencies of lexical units belonging to the discussed groups of derivatives clearly affect the modern Polish language and many tendencies are also reflected in the latest lexis.