Zmiany ustrojowe i rozwój przedsiębiorczości jako czynniki wpływające na strukturę pokrycia i użytkowania terenu na przykładzie zlewni Bełczy i Mszanki w Beskidzie Niskim

W artykule przedstawiono stan zagospodarowania i formy przedsiębiorczej działalności człowieka w dwóch zlewniach położonych w Beskidzie Niskim. Przesłanką do podjęcia badań było często opisywane zjawisko zaniku działalności gospodarczej w obszarach górskich, szczególnie w sektorze rolnictwa. Jednym z celów było sprawdzenie, czy we wskazanych zlewniach również wystąpiły zmiany i jaki był ich kierunek, także w perspektywie historycznej. Podano też czynniki, które mogły mieć wpływ na ukształtowanie się postaw przedsiębiorczych w tamtym rejonie. Przykłady zawarte w artykule mogą być przydatne w nauczaniu podstaw przedsiębiorczości w szkole średniej. Dane historyczne pozyskano za pomocą kwerendy literatury przedmiotu. Informacje o liczbie ludności oraz gospodarstw i przedsiębiorstw lokalnych zebrano w urzędzie gminy Dukla, jej sołectwach oraz za pomocą wywiadów środowiskowych. Zmiany pokrycia terenu określono na podstawie dwóch materiałów źródłowych (z 1978 i 2015 r.) opracowanych w GIS. Pomimo znaczących przemian politycznych, ekonomicznych i społecznych (wymiana ludności, przerwane nagle funkcjonowanie Państwowych Gospodarstw Rolnych - PGR-ów, wyludnianie się wsi) na terenie obu zlewni funkcjonują zarówno gospodarstwa rolne, jak i agroturystyczne, dzięki czemu obecna struktura pokrycia terenu jest podobna do stwierdzonej w latach 70. XX w. Wprowadzenie dopłat unijnych do rolnictwa zachęciło przedsiębiorców do przejmowania państwowych gruntów rolnych i ich zagospodarowania. Przykład ten warto omówić na lekcji przedsiębiorczości.

The article presents the state of development and forms of entrepreneurship in two catchments located in the Beskid Niski mountain range. The often described process of the disappearance of economic activity in mountain areas, especially agriculture, was the reason for undertaking the research. The purpose was to check these changes and their directions in the catchment areas, also in a historical perspective. Factors that could have influenced the formation of entrepreneurial attitudes were given. The examples in the article can be useful in delivering topics during entrepreneurship classes in high school. Historical data was obtained through literature query. Information about the population, farms and local enterprises was collected at the Dukla commune office and village councils and through interviews. Changes in land cover were determined in GIS on the basis of two source materials (from 1978 and 2015). Despite significant political, economic and social changes (population exchange, sudden dissolution of State Agricultural Farms, depopulation of villages), both agricultural and agro-tourist farms operate in the catchments. The current land cover structure is similar to the 1970s. The EU subsidies for agriculture has encouraged entrepreneurs to take over state-owned agricultural land and their development. This case is worth discussing during entrepreneurship classes.