Jak powstają normy w demokracji

Wolności oferowane w społeczeństwach indywidualistyczno-demokratycznych cechuje wewnętrzna dwuznaczność: są one zarówno prawdziwe, jak i (częściowo) iluzoryczne. Mają one swoje źródło w świecie wyobrażeń, który, głosząc je, wymusza rzeczywistość, ale ta ostatnia nigdy nie osiąga pełni czystości głoszonych zasad. Poprzez dyskretne, przewrotne mechanizmy nowe ograniczenia wolności są wręcz masowo wprowadzane, co prowadzi do pozornego paradoksu produkcji norm, która przybiera znacznie większe rozmiary niż w starożytnych społeczeństwach. Nie ma w tym nic zaskakującego. Autonomia jednostki właściwa społeczeństwom demokratycznym z konieczności wywołuje społeczną aktywność, polegającą na wytwarzaniu różnych norm i regulacji, nieskończenie bardziej wzmożoną niż w społeczeństwie, w którym instytucje realizują swój ustalony program i kształtują jednostki zgodnie z nim. Wolność w społeczeństwach indywidualistyczno-demokratycznych jest iluzją, ale iluzją, która kreuje rzeczywistość. Jednostka, mniej wolna niż to sobie wyobraża, znajduje się jednak w centrum szeregu wyborów, który—przynajmniej teoretycznie—stale się rozszerza.

The freedoms offered by individualistic-democratic societies are marked by an intrinsic ambiguity: they are both real and (partly) illusory. They are rooted in the universe of representation, which, by proclaiming them, manages to force reality, but without this reality ever attaining the purity of the proclaimed principles. By subtle perverse mechanisms, new limits to freedom are actually introduced on a massive scale, eventually leading to the apparent paradox of a normative production that is much more abundant than in the ancient societies. There is nothing surprising about that. The individual autonomy proper to democratic societies necessarily induces a social activity of producing various norms and regulations, infinitely more intense than in a society where institutions run their established program and construct individuals in accordance with them. Freedom, in individualist-democratic societies, is an illusion, but one which creates reality. The individual, less free than he imagines himself to be, is nevertheless in the middle of a range of choices which does not cease, at least theoretically, to extend.