Relacje interpersonalne w badaniach społecznych. Wybrane perspektywy poszukiwań

Szczególnie laikowi relacje międzyludzkie wydają się być niezborne i chaotyczne. Dynamika, unikalność, emocjonalność i osadzenie relacji międzyludzkich w różnych kontekstach sytuacyjnych sprawia, że wymykają się one naukowej obiektywnej perspektywie ujęcia. Nauki społeczne wygenerowały jednak szereg podejść, które pozwalają badaczom tego zagadnienia widzieć je w bardziej spójny i możliwy do badawczej operacjonalizacji sposób. W artykule sygnalizuje niektóre z nich. Płodne i obiecujące jest semantyczno-lingwistyczne podejście. Przywołuję je, przytaczając dwie metafory: organiczną i dramaturgiczną Ervinga Goffmana. Zwracam też uwagę na indywidualny i społeczny charakter kategorii pojęciowej Ja odzwierciedlonego (Charles Cooley) ujawniającej indywidualno-społeczny charakter tego pojęcia. Jeszcze innym jest wiele wyjaśniające podejście etykietowania (labeling) Howarda Beckera; rola oczekiwań (Robert Rosenthal) oraz znaczący nurt etnometodologii. Obok tych dobrze znanych perspektyw pojawiły się w ostatnich latach nowe. Należą do nich ujęcie stygmatyzujące, które wprowadził Erving Goffman w latach 70. ubiegłego wieku ale które współcześnie znalazło nowe kontynuacje teoretyczne i badawcze. Do zupełnie nowych, szczególnie w socjologii należy sięgnięcie do emocji. Nawiązuję tu do znaczenia emocji wstydu jako najbardziej fundamentalnej z emocji w ujęciu Thomasa Scheffa.

Especially for laymen, interpersonal relationships seem to be clumsy and chaotic. Due to the dynamics, uniqueness, emotionality and embedding of interpersonal relations in various situational contexts, they elude the scientific objective perspective of the approach. However, social sciences have generated a number of approaches that allow researchers to see it in a more coherent and research-operational way. Some of them are mentioned in the article. The semantic-linguistic approach is fertile and promising. I evoke them by citing two metaphors: organic and dramatic by Erving Goffman. I also pay attention to the individual and social nature of the conceptual category of the reflected self (Charles Cooley), which reveals the individual-social nature of this concept. Yet another is the much explaining the labeling approach of Howard Becker, the role of expectations (Robert Rosenthal) and the significant current of ethno-methodology. In addition to these well-known perspectives, new ones have emerged in recent years. These include the stigmatizing approach introduced by Goffman in the 1970s, but which has found new theoretical and research continuations today. Reaching for emotions is something completely new, especially in sociology. I am referring here to the importance of the emotion of shame as the most fundamental emotion in the terms of Thomas Scheff.