From the Death to Rebirth of Religion: Evolution of Leszek Kołakowski’s Thought in the Context of the Question: “Who Is Man?”

In his numerous books and articles, Leszek Kołakowski brought up a number of topics in the fields of the history of philosophy and contemporary philosophy. His work offers valuable insights into problems revolving around Karl Marx’s philosophy, social philosophy, and the philosophy of religion, to mention but a few. In all these areas of thought, the Polish philosopher centres his focus on the fundamental question of man. The present paper is aimed at discussing Leszek Kołakowski’s contribution to the philosophical debate on this topic. The evolution of Kołakowski’s views is traced from the Marxist concept of man which, after a certain period, is discarded by the philosopher in favour of a religious concept, to be confronted again with a liberal theory. Kołakowski is not uncritical about any of the conceptions, which testifies to the profound complexity of every attempt to gain insights into the very essence of the human being which, irrespective of the doctrine or perspective taken for interpretation, escapes clear-cut definition. However, despite the lack of unambiguous definitions Kołakowski recognises that the sole point of reference in any attempts to gain an understanding of the human condition in culture is religion.

Leszek Kołakowski w swoich licznych książkach i artykułach podejmował wiele zagadnień z zakresu zarówno historii filozofii, jak i filozofii współczesnej. Prowadził badania związane m.in. z problematyką filozofii Karola Marksa, filozofii społecznej czy filozofii religii. We wszystkich tych obszarach głównym przedmiotem zainteresowania polskiego filozofa pozostaje pytanie o człowieka. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie wybranych rozważań Kołakowskiego związanych z tym pytaniem. W sposób syntetyczny zostają pokazane dzieje jego myśli. Punktem wyjścia tych dziejów jest marksistowska koncepcja człowieka, która po pewnym okresie zostaje skonfrontowana z koncepcją religijną, by tę z kolei skonfrontować z koncepcją liberalną. Wobec żadnej z tych koncepcji Kołakowski nie pozostaje bezkrytyczny, co pokazuje ogromną złożoność każdej próby zrozumienia tego, kim jest człowiek — niezależnie od stanowiska, z perspektywy którego próbuje się go interpretować, wymyka się on jednoznacznym odpowiedziom. Mimo braku tych jednoznacznych odpowiedzi, Kołakowski przyjmuje jednak, że jedynym w zasadzie punktem odniesienia w stosunku do wszelkich prób zgłębienia sytuacji człowieka w kulturze jest religia.