Tragedia i sceptycyzm

Najbardziej rozpowszechniona interpretacja sytuacji tragicznej odwołuje się do pozytywnego konfliktu sił lub wartości. W artykule badamy inną możliwość: skupienie się na uwikłanym w tragedię akcie negatywnym, czyli odżegnaniu się bohatera tragicznego od istotnych dóbr i więzi, sprawiającym, że od początku żyje on w zawężonym świecie, w którym nie da się ani wybrać dobra, ani ocalić samego siebie. Odróżnienie pozytywnego i negatywnego aspektu sytuacji tragicznej zestawiamy z odróżnieniem dwóch warstw tragedii. Pierwsza obejmuje obiektywne nieszczęście i strategie oporu ofiary, druga obejmuje nową interakcję między podmiotem i rzeczywistością zmienioną przez jego opór. Ta nowa interakcja powiększa nieszczęście i jest źródłem tragicznej winy. Pomiędzy obiema warstwami występuje dynamiczna wymiana treści, podobnie jak między negatywnym i pozytywnym aspektem tragedii. Akt negatywny (odrzucenie wartości i więzi) oraz pozytywny (konflikt wartości, racji, roszczeń) są wzajemnie uwikłane. Interpretacja tragedii wymaga śledzenia obu kierunków ich interakcji. Właściwe jest, by hermeneutyka filozoficzna zaczynała od aktu negatywnego, ponieważ pokazuje on zanurzenie tragedii w strukturze egzystencji. Nie usuwa to jednak potrzeby innej hermeneutyki, rozpoczynającej od doświadczenia tragicznego. Staraliśmy się pokazać tę możliwość, odwołując się do filozofii Lwa Szestowa.

The well-trotted path of interpretation of tragedy refers to a positive conflict of forces or values. In this article, we examine another possibility: to focus on a negative act involved in the tragedy, i.e., avoidance of essential goods and attachments. The avoidance makes the tragic hero live in a contracted world in which he cannot choose a good or save himself. The distinction between the positive and negative aspects of a tragic situation intersects with the distinction between the two layers of tragedy. The first layer involves unfortunate events and the subject’s strategies of resistance and self-preservation. The second layer involves new interactions between the subject, and the new reality changed by the effort of resistance. The new interaction leads to tragic guilt and turns the subject into a tragic hero. Between these layers, there is a dynamic exchange of content as it is between the negative and positive aspects of the tragedy. The negative act (rejection of values and attachments) and the affirmative act (the stand taken in an actual conflict of values, rations, claims) are mutually entangled. Any viable interpretation of tragedy should be able to follow both directions of their interaction. It is natural for philosophical hermeneutic to start with the negative act because it shows the immersion of tragedy in the structure of existence. This approach does not, however, remove the need for another hermeneutics, starting with the tragic experience. We tried to show this possibility by referring to the philosophy of Lev Shestov.