Bolesław Miciński i Stanisław Ignacy Witkiewicz. Z dziejów intelektualnej i artystycznej przygody

Artykuł omawia wzajemne kontakty i wspólnotę myśli dwóch wybitnych pisarzy i filozofów Bolesława Micińskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego), którzy mimo dużej różnicy wieku byli blisko zaprzyjaźnieni. Podejmowane przez nich problemy odsyłają do międzywojennej atmosfery filozoficznej w Polsce i w Europie, a także do ożywionych dyskusji w gronie krytyków literackich i awangardowych pisarzy. Witkiewicz jako pierwszy Polak zapoznał się z psychoanalizą i znacznie wpłynął na jej znajomość u Micińskiego, choć ich sposoby rozumienia teorii Freuda wyraźnie się rozeszły. Miciński był też gorącym zwolennikiem teorii Czystej Formy, realizatorem jej założeń w swojej twórczości i rzecznikiem unaukowienia krytyki literackiej poprzez jej mocne osadzenie w filozofii. Witkacy patronował jego poglądom estetycznym wyłożonym najpełniej w nieopublikowanej pracy magisterskiej Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce (1937) napisanej pod kierunkiem Władysława Tatarkiewicza. Obaj zdecydowanie opowiadali się przeciw wszelkiemu redukcjonizmowi w filozofii; byli przeciwnikami fizykalizmu Koła Wiedeńskiego oraz antymetafizycznego nastawienia szkoły lwowsko-warszawskiej. Zwłaszcza Miciński dostrzegał słabość myśli analitycznej i poszukiwał dla filozofii formy bardziej pojemnej. W końcowym okresie twórczości Micińskiego stanął w wyraźnej opozycji wobec totalitaryzmu i mechanizacji życia, co było znamienne również dla Witkacego. Dla autora Portretu Kanta Witkiewicz był z pewnością mistrzem w dziedzinie filozofii, wciąż jednak pozostaje otwarte pytanie, ile od swego młodszego przyjaciela zaczerpnął autor Szewców?

This article describes mutual contacts and shared ideas of two outstanding writers and philosophers, Bolesław Miciński and Ignacy Witkiewicz (Witkacy), who despite a significant age difference were close friends. The philosophical problems they raised relate to the interwar intellectual atmosphere in Poland and Europe as well as lively discussions among literary critics and avantgarde writers. Witkiewicz was the first Pole to become acquainted with psychoanalysis; he made it significantly more familiar to Miciński, although their interpretations of Freud’s theory clearly diverged. Miciński was also a strong supporter of the Pure Form theory and realized its propositions in his works. He was also an advocate of a scientific approach to literary criticism through its firm grounding in philosophy. Witkacy was also a patron of his aesthetic views which were most fully set forth in an unpublished thesis, Reality and its Deformation in Art (1937), written under Władysław Tatarkiewicz’s supervision. They were both strongly opposed to any reductionism in philosophy; they were opponents of Vienna Circle physicalism and the anti-metaphysical approach of the Lvov–Warsaw school. In particular, Miciński saw the weakness of analytical thought and sought a more capacious form for philosophy. The final period of Miciński’s work shows a strong objection to totalitarianism and a mechanization of life which was also characteristic of Witkacy. For the author of A Portrait of Kant, Witkiewicz was surely a master of philosophy, but the question of how much was borrowed from the younger colleague by Witkacy, the author of The Shoemakers, remains open.