Rekonstrukcja pojęć w Szkole Lwowsko-Warszawskiej. Teoria i praktyka

Pojęcia były zawsze jednym z najważniejszych obiektów badań filozoficznych. Szczególnie duży wkład do teorii analizy pojęć wnieśli przedstawiciele polskiej gałęzi XX-wiecznej filozofii analitycznej, czyli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Badaniom filozoficznym w tej szkole przyświecał postulat jasności myślenia i mowy. Analiza i doskonalenie pojęć oraz języka filozoficznego jako ich nośnika były naturalnym wyrazem programu metodologicznego, jaki formacji tej nadał jej założyciel, Kazimierz Twardowski. W artykule przedstawiona jest procedura rekonstrukcji pojęć, stosowana powszechnie w szkole Twardowskiego. Okazuje się, że pomimo głębokich niekiedy różnic między poszczególnymi przedstawicielami SLW (wyrażających się chociażby w opozycji psychologizm–logicyzm) da się wskazać pewne rysy wspólne prowadzonych w szkole badań nad pojęciami. Są to przede wszystkim moment kategorialny i moment konstrukcyjny, ze względu na który całą procedurę najlepiej określić właśnie jako „rekonstrukcję”. Bliżej zostały omówione dwa przykłady rekonstrukcji pojęć: praca Jana Łukasiewicza dotycząca pojęcia przyczyny oraz wyniki Alfreda Tarskiego dotyczące pojęcia prawdy.

Concepts have always been one of the most important objects of philosophical investigations. A special contribution to the theory of conceptual analysis was made by the representatives of the Lvov–Warsaw School, representing the Polish branch of analytic philosophy. Philosophical research in this school was governed by the postulate of clarity of thought and speech. Analysis and improvement of concepts and the existing philosophical language as the carriers of these concepts naturally expressed the methodological program proposed by the founder of the School, Kazimierz Twardowski. In the article, the procedure of reconstructing concepts is presented as it was commonly applied in Twardowski’s School. Although the differences between individual school members were sometimes significant (reflected e.g. in the psychologism–antipsychologism opposition), one may indicate some common elements of conceptual research. These are, first of all, the categorial element and the constructive element, because of which the procedure in question is called “reconstruction”. Two examples of the reconstruction of concepts are examined closer: Łukasiewicz’s work on the concept of cause and Tarski’s results concerning the concept of truth.